اویاقلیق: مازوت سوزی در نیروگاه تبریز، اتفاقی نیست که پنهان بماند و بتوان کتمان اش کرد. آسمان پر دود و تیره شهر، به سرعت دست مسئولینی را که منکر استفاده از این سوخت در نیروگاه می شدند رو می کرد. سال ها است سهمیه گاز نیروگاه تبریز در زمستان ها کاهش می یابد تا شهر در فصل سرما کمبودی در بخش گاز خانگی نداشته باشد.
نیروگاه حرارتی تبریز در این فصل کمبود منابع سوخت خود را با مصرف مازوت جبران می کنند، سوخت سنگین و آلاینده ای که نفس شهر را می گیرد. در هفته های گذشته ماجرای مازوت سوزی در نیروگاه حرارتی تبریز و آلودگی هوای این کلانشهر یک روز از صدر اخبار پایین نیامد و حتی تا تریبون نماز جمعه بالا رفت.
اویاقلیق به این بهانه با اسماعیل کهرم، بوم شناس و مشاور پیشین سازمان محیط زیست کشور گفت و گویی داشت که در ادامه می خوانید:
خطر اصلی مازوت در ترکیباتی است که بعد از احتراق این سوخت آزاد می شود، حتی تماس پوستی با بخار حاصل از سوختن مازوت خطرناک است.
بین مازوت سوزی و به خطر افتادن سلامتی شهروندان چه ارتباطی وجود دارد؟ استنشاق گاز های حاصل از احتراق مازوت با بدن ما چه می کند؟ تبعات جسمانی این آسیب چگونه قابل تشخیص است؟
اگر مازوت را تنها به عنوان یک سوخت در نظر بگیریم، سوختی کم خطر است، چون قابلیت انفجاری ندارد و نسبت به سایر سوخت ها کمتر در صنایع حادثه آفریده اما همین سوخت بعد از احتراق، برای محیط زیست فاجعه آفرین است. خطر اصلی مازوت در ترکیباتی است که بعد از احتراق این سوخت آزاد می شود، حتی تماس پوستی با بخار حاصل از سوختن مازوت خطرناک است.
با سوختن مازوت ترکیباتی گوگردی در هوا منتشر می شود، مازوت سوزی با تشکیل سولفات ها و نیترات ها موجب تشدید آلودگی هوا می شود.
قرار گرفتن در معرض آلاینده های حاصل از احتراق مازوت در طولانی مدت مشکلاتی جدی برای سلامتی ایجاد می کند. سرطان زا بودن این ترکیبات ثابت شده و قابل انکار نیست.
در فصولی از سال آلودگی حاصل از مازوت سوزی باعث ایجاد باران اسیدی می شود و محیط زیست از نظر زیست انسان، جانوران و گیاهان تحت تاثیر آلاینده هایی قرار می گیرد که این بار وارد خاک و آب های زیر زمینی شده اند.
آلودگی هوا، مستقلا علت تولد نوزادان نارس، ابتلا به سرطان، حملات قلبی، آسم و علت مرگ و میر زودرس در جهان شناخته شده است. در کشور ما آلودگی هوا هر ساله قربانی می گیرد ولی این وفات ها به نام سایر علل مرگ و میر نوشته می شوند درحالیکه مسبب اصلی آلاینده هایی است که استنشاق می کنیم یا آلودگی هایی است که از آب و خاک دریافت می شود.
مازوت تولید شده در ایران با استاندارد جهانی این سوخت فاصله زیادی دارد
ایران با ظرفیت بالای منابع انرژی اش شناخته می شود. با وجود این سرمایه ذاتی، چرا همچنان سوخت مازوت در صنایع می سوزد و کشور متحمل خسارت های زیست محیطی و انسانی می شود؟
در مورد مازوت سوزی، متهم اول نیروگاه ها هستند. نیروگاه ها نمی خواهند مازوت بسوزانند، سوخت این بخش گاز است. حتی در شرایطی که گاز مورد نیاز تامین نشود نیروگاه ابتدا به سراغ مصرف گازوییل می رود. اگر گازوییل مصرفی هم به دست نیروگاه نرسد، آن زمان سوخت مازوت جایگزین می شود.
در سال های بعد از تحریم به دلیل ناتوانی در صادرات نفت و فراورده های نفتی، مازوت تولیدی به سمت صنایع داخلی سرازیر شد. کشور بعد از تحریم و فروش نرفتن مازوت در بازار جهانی با این بحران درگیر شده است. یکی از مهمترین علل مصرف این سوخت در نیروگاه ها و سایر صنایع در داخل کشور عدم توانایی در صادرات مازوت است.
تحریم از یک جنبه دیگر نیز در آلودگی هوای کلانشهر های ایران نقش داشته، به دلیل تحریم نمی توانیم تکنولوژی فیلتر کوره ها را وارد کنیم. امروزه فیلتراسیون مبحثی مهم در حوزه محیط زیست و صنعت است.
مگر سایر کشور های دنیا پالایشگاه ندارند؟! مگر در دنیا لاستیک، سیمان یا قیر تولید نمی شود؟!
استاندارد های جهانی صنایع را موظف به استفاده از فیلتر کرده است. در صورت استاندارد بودن فیلتر کارخانجات، به جای این دود غلیظ و سیاهی که از مازوت سوزی منتشر می شود، ابری مشاهده می شود که سفید و بی بو است.
از طرفی مازوت تولید شده در ایران با استاندارد جهانی این سوخت فاصله زیادی دارد. قبلا امارات خریدار مازوت ما بود. امروز هم این سوخت در صنایع کشتیرانی بین المللی مصرف می شود ولی استاندارد های سفت و سختی دارد. ایران در تولید مازوت اش این استاندارد ها را رعایت نکرده است.
مازوت تولید می شود و نمی توانند این سوخت را دور بریزند، پس به نیروگاه تحویل داده می شود تا تولید برق داشته باشیم. حتی در مقاطعی گروکشی می شد که یا آلودگی یا خاموشی!
سازمان محیط زیست ، قدرت کافی برای برخورد با مجموعه هایی مثل وزارت نفت، وزارت نیرو یا وزارت کشور را ندارد
آیا ظرفیت قانون اجازه می دهد با صنایعی که به تکالیف خود در حوزه محیط زیست و سلامتی شهروندان عمل نمی کنند، برخورد شود؟
این باور باید در تصمیم گیران وجود داشته باشد که حفظ سلامتی مردم مهم ترین مساله است. اوجب واجباتشان هر مدیر و مسئولی باید حفظ سلامتی شهروندان باشد. در مبارزه با آلودگی هوا هنوز این باور به وجود نیامده است. مازوت ناخالص ترین سوخت و صد درصد سرطان زاست. با قبول این مساله بین مازوت سوزی و حقوق عمومی رابطه ای مستقیم برقرار می شود.
در اصل ۵۰ قانون اساسی آمده است که در جمهوری اسلامی، فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است. جز این اصل برای مقابله با آلودگی هوا سه قانون به تصویب مجلس رسیده، یک قانون قبل از انقلاب و دو قانون بعد از انقلاب بود که آخرین قانون در سال ۱۳۹۶ تصویب شد و به قانون هوای پاک مشهور است.
در قانون هوای پاک آمده که وزارت کشور موظف است امکانات لازم برای نوسازی و تجهیز ناوگان حمل و نقل درون شهری را در اختیار شهرداری ها قرار بدهد.
طبق این قانون وزارت نیرو موظف بود سالانه ۳۰ درصد کل بودجه ای که برای تامین انرژی در کشور مصرف می کند را به حوزه انرژی خورشیدی اختصاص دهد. اگر وزارت نیرو فقط به همین تکلیف قانونی عمل کرده بود امروز با مصرف مازوت در نیروگاه تبریز و سایر شهرها روبرو نبودیم، چون مشکل تامین برق حل شده بود. وزارت نیرو باید بین مازوت سوزی و بی برقی، حرکت به طرف انرژی خورشیدی را انتخاب می کرد. الزام قانونی داشت و این مسیر به وزارت نیرو تکلیف شده بود.
طبق این قانون سازمان محیط زیست باید حدود آلاینده ها را مشخص می کرد که از چه حدی به بعد سوختی غیر استاندارد است. طبق این قانون قرار بود سازمان منابع طبیعی سالانه ۳۰۰ میلیون درخت بکارد و ۳۰۰ هزار هکتار طرح مقابله با بیایان زدایی اجرا کند.
چندین سازمان و نهاد دیگر در قانون هوای پاک مخاطب قرار داده شده بودند، کدام یک از ۲۳ مجموعه مرتبط به تکلیف قانونی خود عمل کرده است؟!
برای تدوین آن قانون ساعت ها زحمت کشیده شده بود و از بیت المال هزینه شده بود ولی قانون هوای پاک مطلقا اجرا نشد.
هر کدام از سازمان هایی که در قانون تکالیفی گرفته بودند مثل یک حلقه از زنجیره ای بزرگ نقشی در مقابله با آلودگی هوا داشتند. سازمان ها و نهاد های دولتی به تکالیف قانونی خود عمل نکردند و شد این که امروز برخورد با نیروگاهی که مازوت می سوزاند ممکن نیست، چون با تهدید خاموشی و کمبود برق روبرو می شویم.
متولی نظارت بر حسن اجرای قانون هوای پاک سازمان محیط زیست است ولی این سازمان قدرت کافی برای برخورد با مجموعه هایی مثل وزارت نفت، وزارت نیرو یا وزارت کشور را ندارد.
منابع متحرک، موتور و خودرو های فرسوده، سوخت و لاستیک خودرو، عمده عامل آلاینده هوا هستند
به تکالیف دستگاه ها در متن قانون هوای پاک اشاره کردید، سهم سایر عناوین آلوده کننده هوا در وضعیت آب و هوایی کلانشهر ها به ویژه تبریز و تهران چیست؟
در آمارهای رسمی ۸۰ درصد سهم آلایندگی مربوط به منابع متحرک است. در کلانشهرها منابع متحرک، موتور و خودروهای فرسوده، سوخت و لاستیک خودرو، عمده عامل آلاینده هوا هستند.
خودروهای فرسوده آلایندگی بیشتری دارند. بیشتر مردم به دلیل عرضه کم خودرو مجبور به استفاده از خودرو های قدیمی هستند. میزان آلاینده ها با کیفیت سوخت خودرو در ارتباط است، بنزین تولیدی ما هم اما و اگر دارد.
خروجی اگزوز خودروها چند نوع آلاینده را وارد هوا می کند. آلاینده های متحرک علاوه بر خروجی اگزوز از طریق انتشار ذرات حاصل از سایش لاستیک خودرو و زمین نیز هوای شهرها را آلوده می کنند. فرودگاه ها یکی از مراکز انتشار آلاینده ها هستند. در شهری مثل تهران فرودگاه داخل شهر قرار دارد. این موارد و مواردی نظیر محل احداث صنایع باید با توجه به ظرفیت توسعه کلانشهرها پیش بینی شود.
مازوت سوزی در صنایع، یکی از علل آلودگی هوا است. وقتی از غلظت بالای آلاینده ها در آسمان کلانشهر ها صحبت می کنیم، نباید سهم بالای منابع متحرک را نادیده گرفت.
