اویاقلیق – عبدالرحیم اباذری: فقیه مجاهد مرحوم آیت الله حاج شیخ مسلم ملکوتی سرابی ( رضوان الله تعالی علیه ) از نادرترین شخصیت ها در نظام جمهوری اسلامی ایران است که طی ۱۴ سال امامت جمعه و نمایندگی امام و رهبری در آذربایجان و تبریز عملکرد شفافی از خود به یادگار گذاشت. او در حراست و امانت داری از بیت المال و استفاده آن در امور شخصی نهایت احتیاط و پرهیز را بکار می گرفت ، چنانچه  در این مدت حتی یک مورد به مسافرت تفریحی و زیارتی نرفت.

به مناسبت چهارم اردیبهشت، دهمین سالروز عروج معنوی این مرجع راستین، بر آن شدیم مروی بر وقف نامه ایشان پیرامون موقوفات مصلی امام خمینی تبریز داشته باشیم که در صداقت و شفاف سازی می تواند اسوه و الگوی کم نظیر برای همه متولیان و کارگزاران نظام باشد.

آیت الله ملکوتی در طول ۱۴ سال امامت جمعه تبریز ( ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۴ ) با کمک مالی خیرین منطقه و همکاری بعضی ادارات و نهادها اقدام به تهیه ۳۴ مورد ، شامل : خرید قطعات هکتاری زمین و باغ در مناطق مختلف تبریز ، سردرود ، ممقان ، مارالان ، اِلخیچی ، گوگان و… ، تأسیس کتابخانه و خرید کتاب ، اجاره روستای سیسان ، تأسیس میدان تره بار، پاساژ تجاری ، گاراژ مسافربری حُر، کارخانه بتن سازی ( بچینگ ) و… که جزئیات همه را در ذیل هر کدام گزارش کرده است نموده و همه را وقف مصلی امام خمینی تبریز کرده است. البته روشن است که در این وقف نفس مصلی موضوعیت ندارد و همه اینها در جهت رفاه حال نمازگزاران و ارائه خدمات دینی ، درمانی ، فرهنگی و غیره به توده مردم است.

متن کامل این وقف نامه در تابستان ۱۳۷۶ ، شماره ۱۸ مجله « وقف میراث جاودان » در ۱۲ صفحه ( از ۴۶ تا ۵۷ ) به چاپ رسیده و هم اکنون فایل آن نیز در فضای مجازی قابل دست رسی می باشد و مطالعه آن، برای همه خصوصا به محققان و پژوهشگران و بالاخص به مسئولان و کارگزاران توصیه می شود.

در این فرصت بخشی از این وقف نامه که توسط آیت الله ملکوتی نوشته و تنظیم شده را مرور می کنیم :

۱- با این که ایشان از سوی امام خمینی اجازه ویژه در مصرف وجوه شرعی داشته ، اما به تصریح خود ، از آن در این مورد استفاده نکرده و می نویسد : « باید معلوم شود در تهیه این املاک و اموال از سهم امام علیه السلام استفاده نشده است ، مگر در بعضی موارد خاص به اقتضای ضرورت به عنوان قرض ، مبلغی برداشته شده که مدارک و اسناد آن در بایگانی موجود است که باید پرداخت { عودت داده } شود.

۲ – وی در بخش دیگر آن می نویسد: « استفاده از این موقوفاتِ مسجله و مندرجه در این وقف نامه در غیر جهت وقفِ مذکور در آن ( مصلی امام خمینی ) به هیچ وجه جایز نیست کما این که تبدیل این موقوفات و تملیک آنها به هیچ نحوی از انحاء در غیرموارد استثناء شده ، مشروعیت ندارد و همچنین تبدیل خود وقف ولو به نوع دیگر از وقف و تغییر عنوان آن از عنوان موقوفه مصلای امام خمینی و از موقوفات عبدالله مسلم ملکوتی به عنوان دیگر و نام شخص دیگر مثل بنیاد خیریه یا بنیاد مصلی امام یا موقوفات فلان، مجاز نبوده و شرعیت ندارد؛ هرکسی این تغییر و تبدیل را انجام دهد گناه کرده و لعنت خدا بر او باد. تولیت این موقوفات تا زمانی که واقف زنده است با خود اوست ، بعد از فوت واقف در هر عصر و زمان با ولی امر مسلمین است.»

۳ – نکته ی مهم دیگر اینکه آن مرحوم پس از توضیحات مقتضی در انتهای وقف نامه می نویسد: « ده درصد ( ۱۰ ./.) از عایدات موقوفات در هر عصر و زمان حق التولیه است.» گفتنی است در ابتدای نظر و از ظاهر این عبارت چنین بر می آید که این حق التولیه به شخصیت حقیقی ( مسلم ملکوتی ) تعلق دارد و می تواند از آن در امور فردی ، خانوادگی و فامیلی هر طور که دلش خواست استفاده کند ، اما از اقدام بعدی ایشان به روشنی استفاده می شود که این ده درصد در واقع به شخصیت حقوقی ایشان بر می گردد یعنی تنها مادامی که سمت امامت جمعه و نمایندگی ولی فقیه را دارد و تا زمانی که به امور این موقوفات رسیدگی می کند، حجیت دارد. مضافا به این که مال موقوفه در دست متولی و تولیت ، امانت الهی است و تمام تصرفات در راستای مصالح مورد وقف باید انجام گیرد.
از این رو وقتی ایشان از امامت جمعه تبریز کنار می رود ، با این که می توانست خیلی راحت به ظاهرِهمان عبارت تکیه بکند و حق تولیت را همچنان برای خود و بعد برای وراث محفوظ بدارد و یا حداقل در دوران مرجعیت از منافع آن بهره مند شود، اما می بینیم ایشان بلافاصله طی نامه ای در تاریخ ۶ / ۵ / ۱۳۷۴ ، همزمان با مراجعت از تبریز به قم تولیت موقوفات مصلی را به رهبری محول می کند و رهبری نیز طی حکمی آن را به امام جمعه بعدی تبریز می سپارد که متن هر دو نامه و حکم در فضای مجازی موجود می باشد.
آیت الله ملکوتی پس از آن در دوران حدود ۲۰ سالِ فقاهت و مرجعیت و تعلیم و تربیت شاگردان در حوزه علمیه قم نیز، به همین شفافیت زندگی کرد، حتی یک بار هم به سفر زیارتی مشهد و غیره نرفت تا از وجوه شرعی مصرف نکند ، این اواخر فرزندان ، بستگان و شاگردان خیلی اصرار داشتند چند روزی به عتبات مشرف بشود ، باز تسلیم نشد ، چنان که کتابخانه کم نظیر با کتب و نسخ خطی نفیس خود را که با فقر و تنگدستی و خون دل در نجف تهیه کرده بود برای حوزه و عموم محققان و پژوهشگران وقف کرد.
امید است با تدبیر و مدیریت مقتضی از این گنجینه های گرانسنگ که در راستای تقویت بنیه های دینی ، مذهبی و فرهنگی توده مردم است به خوبی حراست شود و مورد استفاده قرار گیرد.