اویاقلیق – زهره پورفرج: حجم آب تالاب بین المللی و حفاظت شده قوریگل به دلیل برخی ممانعت ها در ورود آب رودخانه صبر چای، از اردییهشت امسال به شدت روند کاهشی داشته که منجربه خشک شدن تدریجی این تالاب شده است.

گفتنی است، منابع تامین کننده آب این تالاب، معمولا از جاری شدن برف و باران و در کنار این ها، تعدادی از چشمه های زیر زمینی و رودهای اطراف می باشد که یکی از این رودهای مهم، کانال «صبر چای» است.

آب صبر چای در فصول کشاورزی سال، مورد استفاده کشاورزان روستاهای اطراف تالاب قرار می گیرد و در فصول غیر کشاورزی – آذرماه تا پایان اردیبهشت ماه هر سال – توسط میراب های محلی این منطقه به سمت قوریگل هدایت می شود که گفته می شود، عدم همکاری و ممانعت های اخیر این میراب ها درهدایت آب صبرچای به قوریگل، یکی از مهم ترین دلایل کاهش تراز آب تالاب و خشک شدن تدریجی آن بوده است.

یکی از کارشناسان باسابقه محیط زیست در گفتگو با بیداری آذربایجان پیرامون همین موضوع اظهار کرد: عدم پرداخت حق الزحمه میراب های کانال صبر چای توسط اداره کل محیط زیست استان که اعتبار آن از سوی سازمان برنامه و بودجه در زمان مقرر تخصیص داده شده بود، دلیل اصلی عدم همکاری و ممانعت میراب ها از انتقال آب به این تالاب است و همین مساله باعث خشک شدن تالاب شده است.

وی در ادامه با اشاره به پرداخت حق الزحمه این میراب ها توسط آب منطقه ای استان در سال های اخیرافزود: تا زمانی که منابع مالی مربوط به حق الزحمه میراب ها به اداره کل محیط زیست تخصیص داده نشده بود؛ حق الزحمه آن ها از اعتبارات سازمان آب منطقه ای تامین می شد و مشکلی برای هدایت آب های سطحی به تالاب وجود نداشت.

این کارشناس همچنین با اشاره به تاثیر حداکثری هدایت سالانه آب صبرچای به قوریگل در حفظ و افزایش تراز این تالاب خاطرنشان کرد: با هدایت آب این کانال، با دبی متوسط ۳۰ لیتر بر ثانیه، ارتفاع سطح آب تالاب در اردیبهشت ماه هر سال تا دو متر افزایش می یافت و مساحت ۱۸۰ تا ۲۰۰ هکتاری تالاب را پوشش می داد اما باخشک شدن تالاب، آسیب های جبران ناپذیر به آن وارد شده است.

وی همچنین با بیان این که، این تالاب دارای اهمیت و جایگاه ملی و بین‌المللی است گفت: تالاب قوریگل با داشتن بیش از ۹۲ گونه پرنده نادر، از جمله گونه در حال انقراض «اردک سرسفید و اردک بلوطی» و نیزارهای منحصر به فرد خود، یکی از با ارزش ترین اکوسیستم های منطقه محسوب می شود؛ اما با کاهش آب و منابع غذایی و زیستی کافی برای این گروه از پرندگان، شاهد کاهش جمعیت آماری آن ها، تا حد انقراض  این پرندگان با ارزش هستیم.

راهکارهای سطحی و مقطعی به جای بررسی و آسیب شناسی

متاسفانه بیش از ۲۷ سال است که تالاب قوریگل، با معضل کم آبی دست به گریبان بوده و به نظر می رسد در طول این سال ها، مسئولان و مدیران اداره کل محیط زیست استان، به جای بررسی و آسیب شناسی دلایل و زمینه های این بحران زیست محیطی و تدوین سیاست ها و برنامه ریزی های هدفمند و علمی، با توسل به و غیر منطقی، تالاب قوریگل را به یکی از آسیب پذیرترین عناصر زیست محیطی استان، کشور و جهان تبدیل کرده اند.

در همین حال، حسن عباس نژاد، مدیر کل محیط زیست آذربایجان شرقی، در گفت و گو با خبرنگار بیداری آذربایجان، در تشریح آخرین وضعیت این تالاب و اقدامات در دست اجرای محیط زیست گفت: قوریگل، تالاب فصلی استان به شمار می رود و معمولا در همه فصول سال سطح آب آن یکسان نبوده است اما در حال حاضر، وضعیت آن از نظر آب گیری مطلوب و مساعد نیست.

وی افزود: معمولا و طبق روال هر سال، پس از پایان فصل کشاورزی منطقه در مهرماه، فصل آب گیری تالاب آغاز می شود؛ اما امسال و در حال حاضرشرایط برای آب گیری تالاب، بر اساس رویه همه ساله، فراهم نشده و ما این مسئله را به مسئولان استانی اعلام کرده ایم.

به گفته عباس نژاد، عواملی همچون کمبود آب، کاهش بارش های فصلی و عدم تامین حق آبه تالاب از جمله عوامل موثر در بحران این روزهای تالاب قوریگل به شمار می روند.

اظهارات مدیرکل محیط زیست استان در حالی مطرح شده است که وی، با رد عدم پرداخت حق الزحمه میراب ها، برخلاف نظر کارشناسان این حوزه، معتقد است این حق الزحمه، هرچند با تاخیر، اما از سوی مسئولان استانی و سازمان برنامه و بودجه استان، پرداخت شده است.

عباس نژاد در عین حال خاطرنشان کرد: ما در حال تکمیل کانال آب تعبیه شده برای تالاب هستیم و خوشبختانه توافق اولیه با وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای استان برای اجرای این طرح انجام گرفته و قرار است حق آبه تالاب هر سال سر موقع تامین شود.

وی همچنین از برنامه ریزی برای پرداخت به موقع حقوق میراب ها جهت حل مشکلات مربوط به هدایت فصلی آب به این تالاب و نیز جلوگیری از برداشت های بی رویه آب در این مسیر خبر داد.

نشانه های مرگ قوریگل درتیرماه

پیش از این و در تیرماه امسال، یوسف غفارزاده، مدیر عامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی در طی گفتگویی پیرامون موضوع کاهش تراز آب تالاب قوریگل گفته بود: اکنون تراز تالاب بین المللی قوریگل ۱۹۱۲.۴۱ متر است که سال گذشته در زمان مشابه ۱۹۱۲.۷۴ متر بوده است، به علاوه وسعت تالاب قوریگل از ۱.۳۷ کیلومتر مربع در سال گذشته، در حال حاضربه ۱.۲۹ کیلومتر رسیده است.

به گفته غفارزاده در تیرماه امسال، حجم آب تالاب قوریگل ۱.۳۳ میلیون مترمکعب بوده که این رقم در مدت مشابه سال گذشته، رقم ۱.۷۷ میلیون مترمکعب را ثبت کرده است.

فرافکنی در اعتراف به علت خشک شدن قوریگل

آنچه از وضعیت فعلی تالاب بین المللی قوریگل و شرایط مدیریتی حاکم بر این منطقه برمی آید، گویای برخی بی توجهی ها و رهاشدگی مدیریتی در بحران این روزهای تالاب است؛ از یک سو علی رغم پایان یافتن فصل کشاورزی در منطقه و ضرورت انتقال و هدایت آب به تالاب توسط میراب ها، این وظیفه فصلی، طی یک سال گذشته به دلیل عدم پرداخت حق الزحمه مقرر، عملی نشده و از سوی دیگر، جدای از برخی اظهارات متناقض، نظارت و کنترل مسئولانه ای نیز در این خصوص از سوی دستگاه های اجرایی مسئول صورت نمی گیرد.

از طرفی، به نظر می رسد، با وجود لج و لج بازی های مداوم میراب ها در عدم انتقال و هدایت آب به تالاب و رهاسازی این حجم از آب به مسیرهای دیگر، که گفته می شود در اعتراض به عدم پرداخت حق الزحمه های آنان صورت می گیرد، هیچ اقدام بازدارنده یا نظارتی از سوی اداره کل محیط زیست استان و شرکت آب منطقه ای استان انجام نگرفته و همین بی عملی، زمینه ساز هدر رفت بخش عمده ای از منابع آبی استان از یک سو و خشک شدن شبه عامدانه تالاب قوریگل از سوی دیگر می شود، موضوعی که البته در رفتار و اقدامی فرافکنانه معمولا، دلیل اصلی خشک شدن قوریگل، به مسئله خشکسالی های اخیر ربط داده شده است.

این که امسال و با وجود مشکلات سال قبل، آیا همچنان شاهد خشک ماندن و حتی خشک تر شدن این تالاب بین المللی منحصر به فرد و جاذبه مهم گردشگری استان خواهیم بود یا نه، موضوعی است که بی تردید پاسخ و اقدام عملی مسئولان امر را می طلبد.

سخن آخر این که، انتظار می رود با مدیریت بهتر و توجه بیشتر، به وضعیت این تالاب در اسرع وقت رسیدگی شود. متاسفانه به نظر می رسد تالاب بین‌المللی قوریگل، این روزها به علت کمبود آب و ضعف آبرسانی در حال نابودی و گرفتار شدن به سرنوشتی مشابه سرنوشت تالاب های دیگر کشور است.