بیداری آذربایجان: خروج نخبگان از کشور و به اصطلاح فرار مغز‌ها در چند دهه گذشته یک معضل مهم برای آموزش عالی بوده است که مسئولان امر همواره دست به اقداماتی برای  کنترل آن زده اند و تا حدودی هم این اقدامات موثر واقع شده است.

اما به تازگی خبر مهاجرت اساتیدی که بدنه علمی و نخبگان کشور هستند مطرح شده است. اساتیدی که مدت‌ها در کشور به تحقیق و پژوهش پرداخته‌اند، اکنون چمدان سفر بسته و از کشور مهاجرت کرده‌اند.

مهاجرت ۹۰۰ استاد دانشگاه‌های کشور در سال ۹۸

علیرضا منادی سفیدان رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در تذکری در جلسه علنی مجلس و در جریان بررسی جزئیات لایحه بودجه با اشاره به مصوبه مجلس شورای اسلامی در مورد افزایش ۲۵ درصدی برای حقوق‌های زیر ۱۰ میلیون تومان و افزایش حقوق دو و نیم میلیون تومانی برای حقوق‌های بالای ۱۰ میلیون تومان گفت: اساتید را از این مصوبه مستثنی کنید. در سال ۹۸، ۹۰۰ استاد دانشگاه از ایران خارج شده‌اند. استادی هست که ۴۰ سال استاد تمام بوده و حقوقش ۱۴ میلیون تومان است. در حالی که فلان عضو هیئت مدیره ۵۰ میلیون تومان حقوق می‌گیرد.

او افزود: آقا فرمودند به معیشت اساتید برسید. آیا باید چنین عضو هیئت مدیره‌ای را با استاد دانشگاه کنار هم بگذارید؟

مشکل اصلی استادان دانشگاه‌های کشور، مسائل اقتصادی است

خاکی‎ صدیق، معاون آموزشی وزیر علوم درخصوص اظهارات رییس کمیسیون آموزش مجلس مبنی بر خروج ۹۰۰ استاد در سال ۹۸ از کشور گفت: نمی‌دانم این آمار را از کجا کسب کرده‌اند. این آمار‌ها باید رسمی باشد.

او افزود: مشکل اصلی استادان دانشگاه‌های ما و اعضای هیئت علمی در کشور در شرایط فعلی جامعه، مسائل اقتصادی است.

خاکی‌صدیق ادامه داد: استاد جوانی که با مدرک PHD به عنوان استادیار در یک دانشگاه و در شهر تهران استخدام می‌شود، با حقوقی که دریافت می‌کند، شاید بتواند فقط اجاره یک خانه در منطقه متوسط را پرداخت کند؛ بنابراین بیشترین مسائل اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها مسائل اقتصادی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

ماجرای مهاجرت ۹۰۰ استاد ایرانی از زبان وزیر علوم

منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره خروج ۹۰۰ استاد دانشگاه از کشور در سال ۹۸، گفت: بر اساس آماری که وزارت علوم از دانشگاه‌ها اخذ کرده ۷۴۰ عضو هیئت علمی از کشور مهاجرت کرده‌اند و احتمالا این آمار مهاجرت ۹۰۰ استاد دانشگاه تجمیعی بین وزارت علوم و وزارت بهداشت بوده است. این افراد عموما کسانی هستند که در استخدام دانشگاه‌ها بوده و وضعیت علمی خوبی داشته‌اند. اساتیدی که مهاجرت کرده‌اند از تمام دانشگاه‌ها بوده‌اند.

دو دلیل برای مهاجرت اساتید از کشور وجود دارد

به گفته این مقام مسئول، برداشت وزارت علوم این است که دو عامل برای مهاجرت اساتید از کشور وجود دارد، یکی از عوامل خروج این افراد از کشور شرایط اقتصادی موجود و عامل بعدی پذیرشی است که در کشور‌های دیگر از این افراد که عموما دارای رزومه علمی بالایی هستند، شکل گرفته است.

غلامی توضیح داد: این اساتید به شکل‌های مختلفی از کشور خارج شده‌اند برخی مرخصی گرفته‌اند، برخی همه چیز را رها کرده‌اند و برخی‌ها برای فرصت مطالعاتی اعزام شده‌اند، اما در کشور مقصد مانده‌اند.

او توضیح داد: درصددیم که شرایطی فراهم کنیم تا این هیئت علمی‌ها که اغلب دارای شرایط خوبی هستند را به کشور برگردانیم. اکثریت غریب به اتفاق آن‌ها مهاجرت دائم نکرده‌اند، نظر برخی از افراد مجموعه آموزش عالی کشور این است که اگر جاذبه‌های مالی را در کنار سایر شرایط برای هیئت علمی‌ها بالا ببریم  ماندگاری آن‌ها در کشور اتفاق خواهد افتاد.

آمارخروج اعضای هیئت علمی، دقیق نیست

سید سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره برنامه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای حمایت بیشتر از اساتید، گفت: در دستور کارهای شورای عالی انقلاب فرهنگی بحث نخبگان وجود دارد، اما آماری که رئیس کمیسیون آموزش درباره خروج اعضای هیئت علمی مطرح کرده، دقیق نیست.

او ادامه داد: از معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری خواسته‌ایم که آمار دقیقی از مهاجرت یا سفر نخبگان تهیه شود. رصد خانه‌ای هم برای رصد مهاجرت نخبگان در کشور در دانشگاه شریف داریم که این اطلاعات و آمار را رصد می کند.

به گفته این مقام مسئول، این اطلاعات آماری است که دهان به دهان می‌چرخد و صدق و کذب آن معلوم نیست، اما حتما یکی از مسائل این است که شرایط بهتری به لحاظ مالی و اقتصادی برای اعضای هیئت علمی فراهم شود تا بتوانند به کار علمی بپردازند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: واقعیت این است که وضع اقتصادی اساتید خوب نیست، اما همسان سازی حقوق اعضای هیئت علمی وزارت بهداشت و وزارت علوم که در مجلس در نظر گرفته شد امیدوار کننده است ولی باز هم کافی نیست. نیازمند توجه بیشتر به اساتید هستیم و راه های دیگری هم مد نظر است که باید به آن توجه کنیم.

مهاجرت هیئت علمی ها، زنگ خطری که قلب دانشگاه ها را هدف قرار داده است

مهاجرت در قشر نخبگانی و دانشجویی امری است که همه به آن عادت کرده‌اند و سیاست هایی هم برای اصلاح آن در نظر گرفته شده و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با اقداماتی توانسته یک هزار و ۵۰۰ نخبه مهاجرت کرده را به کشور برگرداند، اما مهاجرت هیئت علمی ها، کسانی که سال ها در کشور تحصیل و تدریس کرده‌اند و پایه های استوار علمی کشور محسوب می‌شوند زخمی تازه است که اقتصاد بر بدنه آموزش عالی بر جای گذاشته است. اقتصادی که در سال های اخیر به صورتی کاملا لجام گسیخته در حال رشد است و کمر خیلی ها زیر بار سنگینی آن شکسته و اکنون نوبت به آموزش عالی کشور رسیده تا ارکان خود را که علاوه بر تعلیم و تربیت دانشجو وظیفه تولید علم و چرخاندن چرخ پژوهش را در کشور به دست دارند، هدف قرار دهد و عرصه را به گونه‌ای تنگ کند که چمدان سفر ببندند و آموخته ها و تجربیات خود را در راستای چرخاندن چرخ توسعه دیگر کشورها صرف کنند.

مهاجرت اساتید به گفته مسئولان امر دلیلی جز اقتصاد ندارد و باید راهکاری جدی برای رفع آن در نظر گرفته شود؛ چرا که اگر این افراد را از دست دهیم در چند سال آینده در سکان داری دانشگاه ها و تربیت دانشجویان جدید به چرخه‌ای معیوب خواهیم رسید که توان رساندن کشور به تحولات و نوآوری های روز جهان را نخواهد داشت و از قافله علم باز خواهیم ماند. / باشگاه خبرنگاران جوان