بیداری آذربایجان: با این که سه، چهار ماه تا برگزاری انتخابات ۱۴۰۰ ریاست جمهوری مانده است و هنوز لیست نامزدهای ریاست جمهوری از سوی احزاب سیاسی نهایی و قطعی نشده  و هنوز نمی‌توان درباره میزان مشارکت گمانه‌زنی دقیقی داشت. اما حساسیت بالا، اهمیت و رقابتی بودن موضوع بازار گمانه زنی ها و پیش بینی ها را داغ ساخته است. به گونه ای که نمی توان نسبت به جایگاه و تأثیر رأی مردم در تعیین سرنوشت خود و کشور و میزان حس مسؤولیت شان در قبال یکدیگر شد. در همین راستا حسن کربلایی، رئیس گروه فرهنگ و رسانه اندیشکده غرب‌شناسی بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی و تحلیل‌گر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با بیداری آذربایجان (اؤیاقلیق) به پرسش های مطرح شده مرتبط با این موضوع پاسخ می دهد:

* انتخابات ۱۴۰۰ ریاست جمهوری را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

هر چند در ارتباط با موضوع نظرسنجی‌هایی برگزار شده است. اما هنوز نمی‌توان درباره میزان مشارکت، گمانه‌زنی دقیقی داشت. زیرا معمولاً در آستانه انتخابات با گرم‌تر شدن فضای تبلیغات کاندیداها درصد زیادی از افراد تصمیم خود را خواهند گرفت و تجارب نشان داده است که گاهی در فاصله میان صبح انتخابات تا پایان وقت رأی دهی، ناگهان موجی پدید می‌آید و درصد بالایی بر میزان مشارکت می‌افزاید. البته تجربه نشان داده است بین ۵۰ تا ۶۰ درصد میزان طبیعی کف مشارکت است و تا به‌حال این ارقام در بدترین حالات هم محقق شده است. البته هر لحظه انتخابات ممکن است با تغییر موازنه‌ها بر میزان مشارکت افزوده شود. یادمان هم باشد که مشارکت سیاسی در ایران از بسیاری از کشورهای مدعی نظیر آمریکا بالاتر بوده است.

* تا به امروز کم ترین و بیشترین میزان مشارکت مردمی مربوط به چه دوره هایی بوده است؟

تاکنون کم‌ترین میزان مشارکت ما در انتخابات دوره ششم بوده است که حدود ۵۱ درصد از مردم در آن حضور یافتند و بالاترین میزان هم در دوره ۱۰ اُم بوده است که با ۸۵ درصد مشارکت انجام شد و این جزو رکوردهای انتخاباتی محسوب می شود. پس در ادامه پاسخ به سؤال قبلی می توان گفت که در حالت طبیعی تشخیص تقریبی و نسبی ۶۵ درصد مشارکت دور از ذهن نیست.

* به نظرتان میزان مشارکت مردم در این دوره روند رو به رشد خواهد داشت یا سیر نزولی؟

برای پاسخ دادن به این سؤال باید دانست که میزان مشارکت تابعی از یک سری عوامل است. برای مثال، رقابت جدّی میان کاندیداها یا میزان شناخته بودن یا معروفیت کاندیداها یا میزان دوقطبی شدن انتخابات که به گرم‌تر شدن فضای انتخاباتی کمک می کند و حتی افراد فاقد انگیزه یا منفعل را به پای صندوق‌های رأی می‌کشاند، از عوامل تأثیرگذار بر این فرآیند است و اگر در هر برهه از زمان ما شاهد بروز این عوامل در عرصه انتخابات باشیم، طبعاً میزان مشارکت هم زیاد خواهد شد. اگر دقت کنیم تا چند روز پیش فضای انتخاباتی چندان گرم نبود. ولی چند روزی است که سرعت انتخاباتی شدن فضای کشور بیش‌تر شده و افراد متعددی اعلام کاندیداتوری کرده‌اند و بازار حدس و گمان در مورد آمدن این یا آن کاندیدا داغ شده است. حدس من آن است که انتخابات خوبی پیش رو خواهیم داشت و مردم با مشارکت فعال خود در سرنوشت شان با قدرت حضور خواهند یافت.

* آیا اصولگرایان برای انتخابات به کاندیدای واحدی خواهند رسید یا نه؟

قطعاً قضاوت زود است؛ فعلاً اصولگرایان در مرحله نخست گفت وگوها و یارگیری‌های شان به چند شاخه محدود رسیده‌اند. به عبارتی تفرق‌ها به چند سرشاخه محدود رسیده که این گام بزرگی است. عامل مهمی که می‌تواند باعث وحدت کامل اصولگرایان شود؛ انتخاب فردی به عنوان کاندیدای مقبول است. بعضی از کاندیداها حضور خود را به نیامدن یک کاندیدای خاص مشروط کرده‌اند. یعنی اگر آن کاندیدای خاص که تقریباً مقبول همه گروه‌های اصولگراست نیاید، افراد بیش تری کاندیداتور خواهند شد. اما قطعاً در صورت حضور کاندیدای مقبول، به سرعت روند وحدت در میان اصولگرایان طی خواهد شد.

* با نظر به وقایع اتفاق افتاده و شرایط حاکم بر انتخابات نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دوره قبل که منجر به مشارکت ۴۸ درصدی مردم در انتخابات شد، این دوره نیز چنین خواهد بود یا نه؟

ماهیت انتخابات مجلس با ریاست جمهوری از جهاتی متفاوت است. آمارها حاکی از آن است که بیش‌ترین میزان مشارکت در انتخابات مجلس در دوره ششم با ۶۷ درصد مشارکت، و کم‌ترین نیز متعلق به مجلس یازدهم با مشارکت تقریبی۴۳ درصد بوده است. با مقایسه‌ ساده آمار مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری این تفاوت ها مشخص می‌شود و نشان می‌دهد که یک آمار ۱۵ تا ۲۰ درصدی از آرای انتخابات ریاست جمهوری افزون‌تر از انتخابات مجلس بوده است. اگر همین درصد را به میزان مشارکت مجلس یازدهم بیفزاییم حداقل معادل شصت و اندی درصد مشارکت را نشان می‌دهد و این می‌تواند کف مشارکت باشد نه سقف آن.

* در صورت پیش‌بینی برای مشارکت پایین مردم در انتخابات، چه پیشنهادی برای ارتقای این مسارکت دارید؟

افزایش رقابت میان کاندیداها از طریق ارائه برنامه‌های دقیق و تحقق پذیر، ممکن می شود و جدّی بودن برنامه‌ها و نه شعاری بودن شان می تواند مردم را امیدوار کند. افزون بر این، گسترش فضای اخلاقی در رقابت‌های انتخاباتی از دیگر عوامل تأثیرگذار بر این موضوع است. در این ارتباط، بعضی‌ها تصور می‌کنند که رقابت بیش‌تر یعنی درگیری و جنجال و اتهامات بیش‌تر. در حالی که مردم ما نشان داده‌اند که از فضای غیر‌اخلاقی گریزانند. جنجال شاید جلب توجه مخاطب کند. اما حتماً به رأی آن‌ها تبدیل نمی‌شود. از طرف دیگر مردم منتظر هستند تا ببینند کاندیداها تا چه حد به‌دنبال حل مشکلات آن‌ها هستند. به عبارتی مردم می‌خواهند بدانند آیا کاندیداها اصلاً نیاز آن‌ها را می‌شناسند یا برای حل مشکلات آن‌ها برنامه دارند یا خیر. اگر بدانند که کاندیداها روی مشکلات مردم و ارائه راه حل برای آن‌ها تمرکز کرده‌اند، نه به تلاش برای رسیدن به منصب ریاست جمهوری، قدر مسلم به هر قیمت انگیزه مشارکت بیش‌تر خواهد شد. در این میان رسانه‌ها نیز نقش ویژه ای دارند و می‌توانند با تبیین رویکردها و برنامه‌های هر کاندیدا به مشارکت آگاهانه و گسترده مردم یاری رسانند.

* حضور سایر کاندیداها به عنوان افراد مستقل چه تأثیری در انتخابات می تواند داشته باشد؟

فضای کاندیداتوری فضای آزاد و بازی است و طبق ضوابط، اشکالی برای حضور کاندیداها نیست. اما باید دید مستقل یعنی چه؟، آیا مستقل یعنی خنثی یا بی‌تفاوت یا مستقل از جریانات موجود. روشن است که افراد خنثی و بی‌تفاوت نمی‌توانند گرهی از مشکلات مردم را باز کنند. اما اگر مستقل به این مفهوم باشد که افراد فارغ از گرایش‌های جناحی، شخصاً در انتخابات حاضر شده‌اند؛ اشکالی ندارد. ولی در هر حال مردم به کسانی رأی می‌دهند که آن‌ها را آگاه به مشکلات خود بدانند و احساس کنند که این افراد به‌دور از شعار برای پیشبرد کشور و بهبود زندگی مردم برنامه دارند.

* به نظر شما چه عاملی به حضور آگاهانه مردم می‌انجامد؟

اگر هر شهروند بداند که قانون اساسی چه حقوقی برای هر ایرانی قائل است و هر رأی چه تأثیری در سرنوشت جامعه و کشور دارد، چرا دشمن از رأی بالای مردمی نگران می‌شود و چگونه مشارکت گسترده مردمی توطئه‌های بدخواهان را خنثی می‌کند. اگر مردم نه به اسم بلکه به کارنامه و خط انقلابی کاندیداها توجه کنند، اگر هر رأی‌دهنده با افراد بصیر و صاحب‌نظر مشورت کند، بی‌شک انتخابی آگاهانه و انتخاباتی هشیارانه و گسترده را شاهد خواهیم بود.

توضیح: حسن کربلایی حاجى‌اوغلی دارای مدرک دکترا در رشته های مدیریت رسانه و مدیریت استراتژیک با گرایش آینده‌پژوهی است و با بیش از سه دهه فعالیت مستمر در رسانه‌های مختلف از جمله خبرگزاری‌های فارس، تسنیم و آنا و روزنامه رسالت، از اعضای شورای مرکزی انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان، اساتید دانشگاهی، کارشناسان ارشد رسانه و تحلیل‌گران مسائل سیاسی است و در دوره های پیشین نیز مدیرعامل سابق خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی(آنا) بوده است.