برخی از افراد در انتخاب موضوع پایان نامه مشکل دارند که در اینصورت می‌توانند از استادان گروه خود یا سایت‌های متفاوت کمک بگیرند، به منظور بهتر نتیجه دادن آن دانشجویان باید بدانند که هر چه موضوع گزارش ساده‌تر و در ارتباط با مشکلات جامعه باشد بهتر خواهد بود.

تحویل دادن پایان‌ نامه برای دانشجویان دکتری یک موفقیت بزرگ شناخته می‌شود، اما برای مقاطع ارشد این کار به معنای پایان راه نیست و افراد وقتی پایان ‌نامه‌ خود را تحویل دادند باید برای مرحله‌ بعدی یعنی جلسه دفاع آماده شوند که مرحله خسته کننده‌ای است و مطابق نظر روانشناسان برخی از داوطلبان در این مرحله به افسردگی مبتلا می‌شوند.

جلسه‌ دفاع این فرصت را فراهم می‌کند تا دانشجویان با متخصصان رشته‌ خود در مورد تخصص کاری شان صحبت کنند. در واقع هدف اصلی دفاع این است تا دانشجویان به استادان این اطمینان را بدهند که هیچ سرقت ادبی انجام نشده و دانشجو به صورت کامل پایان نامه‌ خود را درک کرده و می‌تواند با صراحت و بیانی روشن آن را توضیح دهد.

در جلسه دفاع از سوی استادان به منظور ارزیابی کامل دانشجویان سوالات عمیق و زیادی مطرح می‌شود و بحث‌های مفهومی پیچیده‌ای را درمی‌گیرد که در برخی موارد به دانشجویان حس ناامیدی و سرخوردگی انتقال می‌دهد.

به منظور ارائه بهتر پایان نامه در جلسه دفاع لازم است تا دانشجویان اولین قدم کاری خود را بر مبنای بررسی قوانین و روش کاری دانشگاه خود سوق دهند، یعنی این افراد باید ببینند که چه کسانی مانند استاد راهنما یا استاد مدعو در جلسه دفاع شرکت می‌کنند تا بتوانند با نقش آن‌ها آشنا شوند و طبق همان کنفرانس علمی خود را تحویل دهند، احتمال دارد که این قوانین در هر دانشگاهی کاملا متفاوت باشد.

یکی دیگر از نکات حائز اهمیتی که در جلسه دفاع لازم و ضروری خواهد بود، داشتن فن بیانی قوی است. هر گونه تپق زدن احتمال دارد شما را یک قدم از هدف اصلی تان دور کند؛ بنابراین داشتن بیانی ساده در جلسه دفاع از پایان نامه بسیار حائز اهمیت است.

پایان نامه نویسی کابوس دوران دانشجویی در کل طول تحصیل به شمار می‌آید، اما در نهایت احتمال دارد این پایان نامه علمی بعد از دفاع هیچ سود و منفعتی نه برای دانشجو و نه برای جامعه داشته باشد. حتی ممکن است دانشجویان در پایان نامه تقلب کنند؛ یعنی به خرید آن از سودجویان این حوزه بپردازند تا فشار و سختی کمتری را در این مسیر متحمل شوند.

پایان نامه دانشجویی، پایان دانشجویی یا شروعی تازه

محمد جلالی، عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده مهندسی فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره عدم استقبال از پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی از سوی بخش صنعت، گفت: گاهی اوقات مسائلی را خلق می‌کنیم که واقعیت ندارند و بعد آن‌ها را حل می‌کنیم. سوالاتی که در قالب پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی قرار است به آن‌ها از دل جامعه و صنعت پرداخته شود. به عبارتی پژوهش‌هایی که در دانشگاه انجام می‌شود باید حتما متقاضی بیرون از دانشگاه داشته باشد و هیچ پایان نامه‌ای بدون متقاضی نباید انجام شود.

رئیس دانشکده مهندسی فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: در برخی از موارد شاید با یک نوع گرفتار شدن در فضای غالب مواجه شدیم و در یک بازه زمانی خیلی بیش از اندازه به رشد و سرعت رشد مقالات علمی پرداختیم.

او افزود: علاوه بر نبودن تقاضا در جامعه برای پایان نامه‌ها و تحقیقات علمی، بسیاری معتقدند علت این موضوع نبودن علاقه و انگیزه از سوی دانشجو، استاد و استاد بالا دستی است که فرصت جهش را از پایان نامه‌ها گرفته است.

جلالی تاکید کرد: در دانشجو این احساس ایجاد نشده که پایان نامه کارشناسی ارشد یعنی آینده زندگی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی  او. اگر دانشجو به این موضوع پی ببرد که پایان نامه کارشناسی ارشد تعیین کننده زمینه پژوهشی و اشتغالش خواهد بود قطعا به دنبال موضوع‌هایی خواهد رفت که بتواند ادامه آن را چه برای اشتغال و چه برای ادامه تحصیل موثر بداند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: البته استاد راهنما و هیئت علمی‌ها هم در این زمینه نقش دارند. آن‌ها هم به دنبال موضوعاتی نبوده اند که مشکل گشای جامعه و صنعت و دستگیر دانش آموخته در مراحل بعدی زندگی باشد.

پایان نامه باید به پیشرفت جامعه و صنعت کمک کند

جلالی افزود: در نهایت اسناد بالادستی است که به صورت نامحسوس  به استاد راهنما و عضو هیئت علمی گفته به دنبال تولید مقالات در سطح مقالات ISI و رنکینگ بین المللی باشند. بسیاری از موضوعات فعلی جامعه ما موضوعاتی نیست که در مجلات بین المللی چاپ شوند و این خود به خود افراد و پژوهش‌های اعضای هیئت علمی را به سوی مطالعاتی که بتوانند از آن‌ها مقاله بین المللی استخراج کنند سوق می‌دهد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: این مقالات باری از دوش مشکلات فعلی منطقه‌ای و محلی ما برنمی دارد و تاکنون نیز برنداشته است. علی رغم رشد افتخار آمیز تولید مقالات در عرصه بین المللی تبدیل این برون داد‌ها به ثروت و حل معضلات موفقیت آمیز نبوده است.

او بیان کرد: وقتی موضوع فقط برای کسب امتیاز ویژه استاد، دانشجو و افزایش رنک دانشگاه و کشور باشد، اما دردی از مشکلات جامعه دوا نکند در راستای منافع جامعه و صنعت نیست و فرد صرفا در راستای منافع خودش و سازمان تابعه اش گام برداشته است. پایان نامه‌ها باید یک مشتری بیرونی داشته باشند حتی اگر متقاضی فعلا وجود ندارد این پایان نامه ترغیب و احساس نیاز را در جامعه و صنعت ایجاد می‌کند که این موضوع مورد ملاحظه باشد؛ موضوع پایان نامه باید به پیشرفت جامعه و صنعت کمک کند.

چه کنیم که پایان نامه‌ها در مسیر کاربردی شدن پیش بروند؟

فرشاد مفاخر، استادیار دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: کاربردی شدن پایان نامه‌ها یعنی اینکه ما اول ببینیم این پایان نامه به چه دردی می‌خورد و بعد آن را انجام دهیم. در صورتی که یک محقق خودش اشتیاق و انگیزه داشته باشد در پایان نامه به نتیجه می‌رسد، اما اینکه صد در صد کار پایان نامه را روی کاربردی بودن بگذاریم، درست نیست. در دنیا هیچکس این کار را انجام نمی‌دهد و صرفا روی کاربردی شدن تحقیقات، تمرکز نمی‌کنند.

مفاخر گفت: اگر استادی نتواند پایان نامه‌ها را در مسیر کاربردی هدایت کند؛ دانشجویان‌ هم وقت نمی‌گذارند.

او تاکید کرد: در کشور‌های پیشرفته پولی را در اختیار استاد برای پژوهش قرار می‌دهند و استاد هزینه‌هایی به دانشجویان جهت انجام تحقیق و پژوهش پرداخت می‌کند. اگر این مسیر دنبال شود طبیعتا نتیجه بهتری در مسیر کاربردی شدن پایان نامه‌ها خواهیم داشت.

مفاخر گفت: دروس جدا از پایان نامه نباید باشد و در عرض دو سال آموزش پایان نامه را بررسی کند و وقتی به پایان نامه رسید دانشجو بتواند جمع بندی خوبی از نظرات خود ارائه دهد. دانشجو در دوره دکتری باید بتواند دکترین خودش را ارائه دهد و چیزی بر آن اضافه کند، اما اگر موضوعی باشد که ندیده یا نشنیده باشد پیشینه تحقیق ضعیف است و خود دانشجو هم که نتواند با این موضوع خودش را وفق دهد نمی‌تواند کار خود را تمام کند.

او تصریح کرد: تاکیدی که روی مقالات علمی- پژوهشی شده مناسب نیست و صدمه بزرگی به آموزش عالی می‌زند، چون فقط تولید است. همانطور که پایان نامه کپی می‌شود مقاله‌ها هم کپی می‌شود؛ بنابراین باید روی کیفیت تاکید کنیم.

اما این موضوع تمام ماجرا نیست و در این بین پایان نامه‌های ارائه شده‌ای وجود دارد که از لحاظ علمی به شدت غنی هستند تا جایی که برخی از آن‌ها در مجلات خارجی به چاپ می‌رسند.

با این تفاسیر اساتید و مسئولان دانشگاهی باید تمرکز خود را روی افزایش سطح علمی دانشجویان با استفاده از روش‌های دیگری مانند روش‌های عملی که باعث کاربردی شدن دانش دانشجویان در مقاطع دیگر و همچنین بازار کار خواهد شد بگذارند، همچنین با حذف یا جایگزین کردن پژوهشی دیگر به جای پایان نامه، از بار فشار روانی ناشی از ارائه و رد کردن این مرحله آموزشی توسط دانشجو بکاهند.

کاربردی کردن علوم در دانشگاه‌ها نکته‌ قابل توجهی است که سال هاست نادیده گرفته می شود و مسئولان به جای آن با ارائه مسائلی از قبیل ارائه مقاله و پژوهش، باعث ایجاد رقابت گاه ناسالم در بین دانشجویان می شوند.

پیشنهاد دیگر، کاربردی کردن پایان نامه‌ها توسط دانشجوی ارائه دهنده، در حوزه‌های علمی و عملی است که علاوه بر ایجاد انگیزه و نشاط، مانع انجام کار‌هایی مانند تقلب یا خرید پایان نامه می ‌شود.

با این وجود با معضلات زیادی در جامعه رو به رو هستیم و با توجه به اینکه بخش صنعت و جامعه تاثیر زیادی در کاربردی کردن پایان نامه های دانشگاهی دارند؛ بنابراین موضوع پایان نامه‌ها باید کاربردی انتخاب شود و یا از نظر علمی مورد استناد قرار گیرند؛ تا از کارایی آن ها بتوان استفاده کرد.

تنها توجه به کاربردی بودن پایان نامه ها مهم نیست و باید به علاقه دانشجو و مسائل علمی نیز توجه لازم را داشت تا به یکباره با مشکل عقب افتادگی علمی دست به گریبان نشویم.  با توجه به اینکه دانشجو نما‌ها با پرداخت پول به خرید علم دست می زنند  نباید غافل شد که تا کاربردی بودن پایان نامه‌ها راهی دراز در پیش داریم./ باشگاه خبرنگاران جوان