بیداری آذربایجان: بحث فعالیت غیر اصولی واحد زرین داغ آستارگان (معدن طلای اندریان ) که باعث آلوده شدن خاک و آب رودخانه و آبهای زیرزمینی منطقه گسترده ای در شهرستان ورزقان بواسطه نشت و بخار محلول سیانور شده، مدت دو سال است که در رسانه های محلی استان آذربایجان شرقی و نیز فضای مجازی با انعکاس خبری دوستداران محیط زیست اطلاع رسانی شده و حتی موجب واکنش رسانه اروپایی دویچه وله به آن شده! اما در این مدت با عکس العمل متفاوت مدیر کل محیط زیست و به تبع آن استاندار آذربایجان شرقی مبنی برعدم آلایندگی این واحد مواجه شده است!

ارائه دلایل و مستندات در مورد آلایندگی این واحد توسط فعالان محیط زیست و عدم پذیرش آن توسط مدیرکل محیط زیست استان، کار را به جایی میرساند که مطالعه آلایندگی این واحد معدنی طی قراردادی به تارخ ۹۹/۰۲/۰۱ با موضوع : بررسی پایداری و نشت احتمالی هیپ ها و طراحی و نظارت بر عملیات احداث شبکه پیزومتری و سایر عملیات مربوط به احداث و بهره برداری از هیپ ها و استخرهای جدید و انجام پایش های ماهانه و تجزیه و تحلیل و ارائه گزارش به اداره کل محیط زیست استان با مبلغ سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال در مدت ۱۲ ماه به دانشگاه تبریز واگذار می شود ( البته با هزینه واحد معدن طلای اندریان! )

اما در گزارشهای ارسالی و نیز مصاحبه های گاه و بی گاه مسئولین پژوهشی این دانشگاه بر طراحی صحیح و پایش مستمر و عدم هرگونه آلایندگی در این واحد تاکید می شود حتی کار به جایی می رسد که معاون پژوهشی دانشکده علوم طبیعی دانشگاه تبریز، روش استفاده در معدن طلای اندریان برای استخراج طلا را همان روش مورد استفاده در کشورهای پیشرفته و اروپایی معرفی می کند! اما آنچه طی چند روز اخیر اتفاق افتاده نشان می دهد نه زیرسازی اصولی در طراحی هیپ های این واحد انجام گرفته و نه پایشهای انجام شده کارشناسی بوده است چراکه تصاویر مربوط به هیپ ها و نشت های موجود، خلاف این موضوع را نشان می دهد که البته به راحتی قابل پیش بینی هم بود. تصاویر ذیل گواهی برغیر فنی بودن این ساختارها دارد.

هیپهایی به ارتفاع بیش از ۱۰ متر با ژئومبرنهای پاره در معدن طلای اندریان!

بر اساس اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی گردیده و از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است!

دلایل فنی آلایندگی واحد معدنی زرین داغ آستارگان (معدن طلای اندریان )

۱- احداث هیپ هایی به ارتفاع ۱۰ متر که به دلیل وزن بیش از حد ، باعث تخریب لایه محافظتی زیرین و در نتیجه نفوذ محلول سیانید سدیم به خاک منطقه می شود!

۲- از آنجاییکه لیچینگ سیانوری ( روش استحصال طلا در معدن طلای اندریان) در ارتفاع یک هزار متر بالاتر از روستاها و رودخانه های مجاور درحال انجام است، نفوذ و نشت سیانور به منابع زیرزمینی همچون آبهای زیرزمینی و چشمه ها از یک طرف و خطر نشت سیانور به رودخانه های مجاور که نهایتا به سد آب شرب حاجیلر چای منتقل می شود و آب شرب ده ها روستا را تامین می کند، تهدیدی برای محیط زیست منطقه است که مردم و فعالان محیط زیست را با نگرانی جدی مواجه کرده است.

۳-  ایجاد هیپهای جدید بر روی هیپ های قبلی (شماره ۱تا۵) که طلای آن تمام شده: متاسفانه عوامل این شرکت در اقدامی قابل تامل، بجای شستشوی هیپهای قبلی – که طلای آنها تمام شده است – با محلول مخصوص پاکسازی، اقدام به ایجاد هیپ جدید بر بالای آنها کرده اند که بدین ترتیب مصالح آغشته به سیانور زیر هیپ جدید می ماند که در آینده قابلیت پاکسازی ننداشته و به عنوان یک منبع آلاینده برای همیشه در آنجا خواهد ماند!

۴-  برای اینکه نشت محلول سیانور در آب و خاک منطقه مشخص نباشد، در مناطقی که سیانور نشت یافته، از محلول آب اکسیژنه به عنوان خنثی کننده استفاده می شود تا سیانید نشت شده رصد و شناسایی نشود!  بعد از مدتها مدیرکل محیط زیست استان، به این موضوع صراحتا اقرار کرده است که جای بسی تامل دارد!

۵- ژئوممبران هیپ ها به دلیل عبور و مرور لودر و کامینهای سنگین از روی آنها، از نواحی متعدد آسیب دیده اند و این در حالی است که طبق اصول اولیه این روش استحصال، خودروها نباید به هیچ وجه از روی زئوممبرن و لایه های محافظتی عبور کنند!

چند سوال از اداره کل محیط زسیت آذربایجان شرقی!

۱- آیا در ساخت ژئوممبرن ها و لایه های محافظتی هیپهای این معدن، از مواد مرغوب که استحکام کافی در برابر فشار وارده داشته باشند استفاده شده است؟ چراکه نشت مواد سمی و کشنده از مشتقات سیانید به کررات طی سالهای گذشته موجب تلف شدن احشام روستائیان و نیز آلوده شدن آب و خاک منطقه شده است!

۲- آیا سیستم مناسب تصفیه برای آزمایشگاه و فاضلاب این معدن وجود دارد؟ یا مواد سمی آزمایشگاه و فاضلاب این معدن به خاک اطراف معدن سرازیر می شود؟

۳- با توجه به ورود و خروج آزادانه پرندگان به محیط کار این معدن و انتقال آزادانه آلودگی به خارج از محیط معدن، چه تدبیری برای دورسازی پرندگان در این واحد شده است؟

۴- واحد های مشمول ارزیابی، طبق قانون هوای پاک باید به سیستم پایش آنلاین مجهز شوند. این واحد که به اذعان و اقرار مدیرکل محیط زیست استان طبق برنامه مصوب اقدام به نصب تجهیزات پایش آنلاین نکرده است – با مصرف میزان بالایی از مواد سمی و کشنده به نام مشتقات سیانید(سیانور) چطور توانسته است مجوز فعالیت دریافت کند؟

سخن پایانی: هریک از موارد مطرح شده در سطور فوق، ضوابطی هستند که اداره محیط زیست می تواند بدلیل فقدان هریک از آنها با صدور پروانه بهره برداری واحد مخالفت کند اما متاسفانه این واحد از جمله واحدهایی است که با این همه نقص و آلودگی سمی، برای اداره محیط زیست مستثنی شده است.

هم اکنون که آلایندگی و نشت سیانور از این معدن بعد از مدتها بر همگان عیان گشته است، بهتر نیست مدیرکل محیط زیست استان که دلسوزان و هشداردهنگان نسبت به آلایندگی این معدن – که از مدتها قبل نسبت به فجایع زیست محیطی آگاهسازی کرده بودند – را به غیرکارشناسی بودن سخنانشان متهم می کرد! به این سوال پاسخ دهد که نتیجه نظارتها و راهکارهای کارشناسی تیم متخصص تحت امر جنابتان در مورد معدن اندریان به کجا انجامیده است؟ آیا غیر از این است که بعد از سالها به نشت سیانور، عدم نصب تجهیزات پایش آنلاین، انباشت غیر مجاز مواد معدنی در هیپها، استفاده غیر مجاز از خنثی کننده های سیانور در این معدن و حتی غیرمنطقی بودن طرح مطالعاتی دانشگاه تبریز اقرار کرده اید؟

از سویی دیگر معاونت پژوهشی دانشگاه تبریز که از اعتبار علمی خود برای این معدن مایه گذاشته است باید پاسخ گو باشد که نتیجه ارزیابی و پایش و نظارت تیم متخصص این دانشگاه در معدن طلای اندریان چه بوده است؟ آیا نتیجه آن به غیر از ساهت هیپ غیر استاندارد و نهایتا افتضاح نشت ماده کشنده سیانور در محیط زیست بوده است؟! معاونت پژوهشی دانشگاه تبریز باید پاسخگو باشد که چرا نتیجه ماهها نظارت و پایش معدن طلای اندریان موجب پلمپ این معدن شده است؟ آیا دانشگاه تبریز با آن همه ادعا، توان علمی اداره و نظارت بر یک معدن را ندارد؟