امسال چهلمین دوره از مسابقات سراسری قرآن کریم با حضور بیش از ۹۰۰ نخبه قرآنی از ۳۱ استان در شهر ارومیه برگزار شد و افتخار برپایی بزرگترین مسابقه قرآنی کشور به این شهر رسید و شرکت کنندگان طی ۱۴ روز از یازدهم شهریور ماه در بخش های قرائت، ترتیل، مدیحه سرایی، حفظ، اذان و معارف با هم به رقابت پرداختند ولی حاشیه های امسال به قدری پررنگ و پر سرو صدا بود که صدای برخی شرکت کنندگان و حتی برخی قاریان و داوران را نیز درآورد.
شهر ارومیه پس از ۲۶ سال دوباره شاهد برگزاری مسابقات سراسری قرآن بود و حالا در چهلمین دوره از مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه، مشکلات و نقص هایی باعث شد تا حتی مجریان شبکه قرآن و مدیران برگزاری مسابقات را به واکنش وادارد و در فضای مجازی نیز سیلی از پیام ها و انتقادات در میان جامعه قرآنی رد و بدل شد.

** صندلی های خالی در سالن مسابقات
یکی از مشکلات این دوره که بیش از سایر نقایص دیده می شد، صندلی های خالی سالن برگزاری بود که با وجود پیشینه درخشان و محافل پرشور قرآنی، انتظار می رفت تا مردم و مسئولان ارومیه استقبال بیشتری نشان دهند که در چهار روز نخست اینگونه نبود.
حجت الاسلام سیدمصطفی حسینی رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه همان روز درباره این مشکل گفت: مسابقات قرآن باید به صورت یک جشنواره قرآنی برگزار شود تا برای همه گروه های سنی جذابیت داشته باشد. البته اغلب مسابقات قرآنی با استقبال مردم و جامعه قرآنی مواجه شده و در سال گذشته نیز به رغم این که محل مسابقات ۳۰ کیلومتر از شهر رشت فاصله داشت ولی شاهد استقبال کم نظیر مردم بودیم که این امر در این دوره رخ نداد.
وحید وکیلی مسئول کارگروه قرآن آذربایجان غربی نیز با انتقاد از خالی بودن صندلی های سالن برگزاری مسابقات قرآنی به ایرنا گفت: مسئولان باید تمامی ظرفیت های استان را برای استقبال از چهلمین دوره مسابقات قرآنی بسیج کنند و برگزاری این مسابقات نیازمند بسیج تمامی ظرفیت های آذربایجان غربی است.
وی که تجربه حضور در این مسابقات را در سال ۹۲ داشته و به عنوان نفر نخست مسابقات بین المللی قرآن معرفی شده، افزود: تمامی ظرفیت های اجرایی استان اعم از دستگاه ها و نهادها باید برای برگزاری مسابقات پرشورتر به کار گرفته شود و با درج به موقع پوسترها و بنرهای قرآنی شاهد حضور سیل عظیم جمعیت در محل برگزاری مسابقات باشیم.
ورودی نامناسب محل برگزاری مسابقات، تبلیغات ضعیف، زمان نامناسب مسابقات به دلیل فصل برداشت محصول و همچنین همزمانی این مسابقات با برنامه هایی دیگر مانند جشنواره انگور، مسابقات والیبال جوانان و جشنواره تئاتر از دیگر مشکلاتی بود که به گفته برخی از شهروندان ارومیه و خبرنگار ایرنا باعث استقبال کم از این مسابقات بود.

** حلالیت طلبی یکی از داوران
نحوه داوری و امتیازدهی در بخش های مختلف این مسابقات باعث اعتراض برخی شرکت کنندگان شد و حتی قاسم رضیعی قاری بین المللی و یکی از داوران این دوره از مسابقات پس از اعتراض ها از داوری انصراف داد و از شرکت کنندگان حلالیت طلبید و با انتشار نامه ای تصریح کرد: با دیدن اختلافات ناچیز نمرات نفرات برتر به این موضوع اعتراف می‌کنم که با ساز و کار و آیین‌نامه‌های موجود، حداقل در مورد صوت و لحن اعمال سلیقه‌های مختلف در داوری گرچه بدون قصد و غرض باشد؛ اما به هیچ وجه نمی‌تواند اختلاف چند صدمی نمرات را توجیه کند.
وحید نظریان یکی از شرکت کنندگان در این دوره از مسابقات که به مرحله نیمه نهایی رشته قرائت راه یافته بود نیز از عرصه رقابت های قرآن خداحافظی کرد.
اینک که در حدود یک ماه از برگزاری چهلمین دوره مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه می گذرد و گرد و غبارهای حاشیه ای آن می گذرد با مهدی قره شیخلو رئیس سازمان دارالقرآن الکریم که در سال ۷۱ به عنوان قاری مسابقات بین المللی قرآن معرفی شد و سابقه ای طولانی در مدیریت برنامه های قرآنی دارد، به گفت و گو نشستیم تا نقاط ضعف و قوت این دوره از مسابقات را مرور کنیم.

** آزمون و خطا پس از ۴۰ دوره؟
قره شیخلو که در ایام برگزاری این دوره از مسابقات در سفر حج بود به خبرنگار ایرنا گفت: از نزدیک در جریان مسابقات نبودم و فقط از طریق اخبار در جریان قرار می گرفتم ولی یک اصل کلی این است که امسال چهلمین دوره از مسابقات را برگزار کردیم و نباید بعد از ۴۰ دوره این همه حرف و حدیث وجود داشته باشد.
وی افزود: اگر کاری جدید بود، می ‌گفتیم برای اولین بار است ولی مسابقه ای که چهل سال سابقه دارد، باید محکم و متقن برگزار شود و این مساله به مجریان و برگزارکنندگان آن یعنی سازمان اوقاف و امور خیریه برمی‌گردد که تدابیر لازم را از قبل باید در نظر بگیرند.

** توجه به ظاهر یا محتوا
این قاری قرآن همچنین گفت: توجه ما در این مسابقات بیشتر به ظواهر کار است نه باطن آن. مثلاً در دکور و نمایش نسبت به سال های قبل پیشرفت های خوبی داشته ایم ولی در مسائل محتوایی هنوز مشکل داریم. یعنی همانطور که دوست داریم در جلوی دوربین تصویری خوب از مسابقات داشته باشیم، در پشت پرده نیز باید به این مساله توجه کنیم.
وی تغییر مدیریت ها را در کشور یک مسئله عادی دانست و گفت: به هر اندازه که مدیریت با ثبات باشد، تاثیرگذاری آن نیز زیاد است ولی نمی توان همه مشکلات را به تغییر مدیریت نسبت داد و با تغییر مدیریت ها چهارچوب ها تغییری نمی کند.

** ستاد عالی مسابقات قرآن «تشریفات» است
وی ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآنی کشور را «تشریفاتی» دانست که از ظرفیت آن به خوبی استفاده نمی شود و بر همین اساس تاکید کرد: به همین دلیل بخش عمده ای از مشکلات در همین زمینه است درحالیکه این ستاد به عنوان یک نهاد قرآنی فعالیت می کند.
قره شیخلو پیشنهاد کرد تا از ظرفیت ستاد هماهنگی مسابقات قرآنی کشور بیشتر استفاده شود و به ظرفیت سازمان ها و نهادهای آن نیز توجه بیشتری صورت گیرد.
ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآنی کشور به منظور سیاست‌گذاری، نظارت و ارزشیابی مستمر مسابقات قرآنی و تصویب استانداردهای برگزاری مسابقات قرآنی ملی و بین‌المللی در سال ۱۳۷۸ به درخواست رئیس شورای عالی قرآن صدا و سیما و به موجب ابلاغ معاون اول رئیس جمهور وقت در همان سال در سازمان اوقاف و امور خیریه تشکیل شد و جلسات آن یک سال تداوم یافت.
پس از ایجاد وقفه ای چند ساله در تشکیل این ستاد، با بازنگری دوباره در ترکیب اعضای آن و ابلاغ مجدد معاون اول رئیس جمهور در ۲۹ مهر سال ۸۶ تشکیل جلسات آن به ریاست نماینده ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه و حضور نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها، وزارت آموزش ‌و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی، ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان صدا و سیما و صاحب‌نظران مردمی پیگیری شد.
از دیگر وظایف این ستاد بررسی درخواست های دستگاه متقاضی برگزاری مسابقات قرآنی داخلی و صدور مجوز، تعیین ضوابط اعزام نمایندگان قرآنی کشور (اعم از داور، قاری و حافظ) به مسابقات قرآنی سایر کشورها و نحوه مشارکت دستگا‌ه اجرایی در مسابقات سایر کشورها است.

** به ظرفیت دستگاه های قرآنی اعتماد کنیم
این داور مسابقات قرآنی گفت: متاسفانه در این مسابقات، بیشتر اشخاص مهم هستند تا دستگاه ها و سازمان ها. یعنی ما بیشتر علاقه داریم کارها را به اشخاص واگذار کنیم و نمی‌دانم چه نگرانی وجود دارد که مثلا بگوییم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا سازمان تبلیغات مسئولیت مثلا کمیته اجرایی را به عهده بگیرد.
وی از سازمان دارالقرآن الکریم به عنوان یک نهاد تخصصی یاد کرد که در زمینه قرآن فعالیت های بسیاری داشته و از تجربه خوبی در این زمینه برخوردار است ولی این سازمان هیچ نقش تعریف شده ای در ارکان مسابقات سراسری قرآن ندارد.
قره شیخلو افزود: از طرف دیگر می بینیم که در ارکان اجرایی و فنی این مسابقات، تعدادی از نیروهای سازمان دارالقرآن دعوت می شوند در صورتی که ما می توانیم حداقل مسئولیت کمیته فنی را به عهده بگیریم که هم نیروی انسانی آن را داریم و هم نیروی متخصص و هم تجربه لازم را داریم و لذا باید به ظرفیت دستگاه های قرآنی اعتماد و از آنها استفاده کنیم.

** ظرفیت مسابقات محدود است
رئیس سازمان دارالقرآن الکریم گفت: البته یکی از مشکلات این مسابقات، خود شرکت کنندگان هستند. چون گاهی توقع ما از مسابقات معلوم نیست در حالی که برگزاری مسابقه برای انتخاب یک نفر است ولی یکسال معیار مسابقات را به صورت امتیازی تعیین می‌کنیم و سالی دیگر معیاری جدید ارائه می شود درحالی که ظرفیت مسابقات تعیین یک نفر است.
وی انتخاب نفرات برگزیده را با برخی شرایط گره زد و گفت: ۵۰ درصد از احتمال برنده شدن شرکت کنندگان در مسابقات بستگی به اقبال دارد و در واقع به توانمندی افراد ارتباطی ندارد. مثلاً آیاتی که در قرعه مشخص می شود یا شرایطی که آن روز برای قاری به وجود می آید، در برتری شرکت کنندگان موثر است.
قره شیخلو گفت: ممکن است یک نفر در روز مسابقه از نظر جسمی شرایط مناسب و خوبی داشته باشد ولی شرکت کننده ای دیگر به دلیل بیماری نتواند آن گونه که مورد نظر و مطلوب است، در مسابقه هنرنمایی کند. بنابراین وقتی که داوران قرار است ۱۰ یا ۱۵ نفر را به یک چشم ببینند، شرایط مشابهی وجود دارد و همین مساله باعث می شود تا امتیازی که به شرکت کنندگان داده می شود یا فضایی که برای آنان درنظر گرفته می شود، یکسان باشد.
وی افزود: یکی از ضعف‌های مسابقات سراسری قرآن کریم این است که جمعی از نخبگان قرآنی در این مسابقات شرکت می کنند ولی در پایان یک نفر به عنوان برگزیده انتخاب می‌شود و اگر این مسئله اصلاح شود، آن ضعفی که همه ناراحت می شوند که چرا یک نفر انتخاب شده، برطرف می‌شود.
قره شیخلو گریزی هم به مسابقات سال ۷۱ زد و گفت: در سالی که بنده در مسابقات کشوری رتبه آوردم به رتبه اول دست یافتم و کریم منصوری با اختلاف یکصدم درصد، دوم شود و بنابر این یکصدم درصد را نمی توان اختلاف دانست.

** مسابقات را یک مجموعه درنظر بگیریم
با وجود تمام مشکلات و مسائلی که بیان شد، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم معتقد است که چنین مسابقاتی را باید یک مجموعه از رویدادهای مختلف دانست که همواره نیازمند مطالعه و برنامه ریزی است و التبه این مسابقات که یک پشتوانه ۴۰ ساله دارد، نباید به گونه ای باشد که بعد از چهار دهه چنین مشکلاتی داشته باشد.
قره شیخلو گفت: اگر کارهای کارشناسی را بیشتر و از ظرفیت دستگاه ها بیشتر استفاده کنیم، بسیاری از کارها نظم خواهد گرفت و به یک بلوغی از اجرای مسابقات می‌رسیم که هیچگونه نقصی نداشته باشد. البته کسانی که سابقه کار اجرایی دارند، به خوبی می دانند برگزاری چنین مسابقاتی بسیار سنگین و طاقت فرساست و اینگونه نیست که هر کسی بتواند آن را انجام دهد و نیازمند افراد متخصص و کسانی است که سال ها در آن تجربه کسب کرده و سال ها خدمت کرده اند.
وی بهترین راه حل مشکلات این مسابقات را در همکاری جامعه قرآنیان و همچنین سازمان های قرآنی با سازمان اوقاف و امور خیریه دانست تا با ایجاد فضایی مناسب، شاهد برگزاری مسابقاتی بهتر از گذشته باشیم و البته در نقد اینگونه مسابقات باید انصاف داشت. یعنی خودمان را جای برگزار کننده مسابقات بدانیم و نمی توان همه تقصیرات را به گردن یک نفر انداخت و به عبارت دیگر نباید یک طرفه به قاضی رفت.
قره شیخلو برپایی این مسابقات را کاری پرحجم دانست و گفت: اگر همه نهادها و افراد از مجری و سیاستگذار گرفته تا شرکت کننده و مسئولان جزء، نقش خود را در این مسابقات به خوبی ایفا کنند، مطمئناً یک مسابقه جذاب و زیبا خواهیم داشت.
فراهنگ ** ۱۰۰۳ ** خبرنگار: محمدرضا جعفرملک * انتشار: امید غیاثوند