خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: سه نوع معیشت روستایی، عشایر و شهری از گذشته در اردبیل وجود داشته و به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل موجب شده تنوعی از آداب‌ورسوم، باورها، سنت‌ها و تولید لباس محلی و صنایع‌دستی در این استان شکل بگیرد. سابقه تمدن هفت‌هزارساله نیز فرصت مطلوبی فراهم ساخته تا آیین‌ها، […]
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: سه نوع معیشت روستایی، عشایر و شهری از گذشته در اردبیل وجود داشته و به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل موجب شده تنوعی از آداب‌ورسوم، باورها، سنت‌ها و تولید لباس محلی و صنایع‌دستی در این استان شکل بگیرد.
سابقه تمدن هفت‌هزارساله نیز فرصت مطلوبی فراهم ساخته تا آیین‌ها، باورها و رسوم متنوع مردم ساکن در این منطقه به صورت مداوم متحول شده و در صنایع‌دستی آن نمود عینی داشته باشد.
نزدیک به دو هزار روستا در استان اردبیل وجود دارد که در اغلب آن ها صنایع‌دستی تولید می‌شودنزدیک به دو هزار روستا در استان اردبیل وجود دارد که در اغلب آن ها صنایع‌دستی تولید می‌شود. صنایع‌دستی که به تعبیر کارشناسان یادگار قرن‌ها فرهنگ و اندیشه ساکنان یک منطقه بوده و به حدی در اردبیل متنوع است که در این استان به صورت رسمی ۱۳ هزار کارگاه صنایع‌دستی فعالیت دارند.
رقمی که معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان با افزودن کارگاه‌های غیررسمی به مراتب بالاتر می‌داند و معتقد است تنوع دست بافته‌ها در اردبیل متمایز از سایر مناطق است.
تنوع دست بافته‌ها موجب شده برخی حتی به نام روستای محل تولید خود شناخته شود. جالب آن که از شمال تا جنوب استان اردبیل دست بافته‌های صنعتگران هر یک طرح و نقش متفاوت داشته و به عنوان برند تولیدی همان منطقه شناخته می‌شود.
سه گروه از دست بافته‌های استان اردبیل سال گذشته توانست نشان ملی جغرافیایی را از آن خود کند. آن هم در وضعیتی که در کل کشور تنها ۹ صنعت دست موفق به کسب نشان ملی جغرافیایی شدند.
سه صنعت دستی که هر یک گواهی بر فرهنگ غنی، تمدنی دیرینه و هنرپروری این منطقه است.
گلیم عنبران و نقش‌های اسطوره‌ای حک شده
در روستاهای شهرستان نمین به ویژه در منطقه عنبران زنان و دختران بومی هنرهایی بر روی گلیم خلق میکنند که آوازه اصالت آن امروزه در تمام جهان شناخته شده و در این میان گلیم عنبران گنجینه صنایع‌دستی استان اردبیل است.
این صنعت دست در نوروز ۹۶ در تمبر گردشگری اردبیل به ثبت رسید و در وضعیتی که تنها هشت صنعت دست در کشور در قالب تمبرهای گردشگری معرفی شدند، یک مورد به گلیم عنبران اختصاص یافت.
شهر عنبران واقع در هفت کیلومتری شمال شهرستان نمین کانون اصلی بافت گلیم است که به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد و بومی خود به «گلیم عنبران» شهرت یافته است.
گلیم عنبران از قدیمی‌ترین زیراندازهای ایرانی است که از تمدن غنی این مرزوبوم به یادگار مانده و به دلیل اینکه تغییرات بافت آن در طول اعصار محسوس نبوده یادآور ایام زندگی ایرانیان باستان است.
نقوش سنتی و اساطیری گلیم‌های بافته شده عنبران سمبل نمادها و یا نقش‌هایی از خواست باطنی بافندگان و بیانگر آرزوها و نیازهای مردمان ساکن این مناطق است.
نقوش سنتی رایج در گلیم‌های استان بیشتر نقش سماور، سینی و خرچنگ در متن گلیم و گردونه مهر (چلیپا) و نقش اژدها در حاشیه گلیم است.
به گفته فعال صنایع‌دستی طرح‌های قدیمی گلیم عنبران شامل کله قوچ، آیینه گل و قالیچه نما است.
فرامرز خدایی تصریح کرد: گلیم روستای میرزانق از توابع نمین نیز به نام همین روستا شناخته می‌شود.
حاشیه‌های گلیم عنبران دارای چند دور نقش هستند که در درون آن نقش‌های اصلی گلیم بافته شده و این نقش‌ها عبارت‌اند از بوکوگل، پوته، گانگل و جنگل که هرکدام تداعی کننده بخشی از زندگی و محیط فکری ویژه‌ای با سابقه تاریخی خود است.
ویژگی منحصربه‌فرد گلیم عنبران بومی بودن الیاف و ابزار بافت آن استزنان و دختران روستایی با طرح گلیم، نه تنها هنری ماندگار بر جای می‌گذارند بلکه اسطوره‌های انسانی را که بدون توجه به محل زندگی در بین انسان‌ها از اصول اخلاقی مشترک برخوردار است، معرفی میکنند.
ویژگی منحصربه‌فرد گلیم عنبران بومی بودن الیاف و ابزار بافت آن است .به طوریکه هر زن روستایی می‌تواند با به پا کردن دار کوچکی در منزل هنر سده‌های متمادی را در تاروپود صنعت دست‌ساز خود جا دهد.
ورنی مغان و طرح‌های افسانه‌ای
در حالی که در مرکز استان گلیم یادگار اسطوره‌های انسانی است در شمال استان به ویژه پارس‌آباد ورنی بافته می‌شود.
ورنی که به مراتب نازک‌تر و ظریف‌تر از گلیم بوده، از الیاف ابریشمی در بافت آن استفاده شده و طرح‌های ریزتر و لطیف‌تری دارد.
این صنعت دست در روستاهای پارس‌آباد اعجاز دست دختران و زنان روستایی است. ساعت‌ها زمان صرف بافت آن می‌شود و گوشه گوشه آن طرح‌های افسانه‌ای در تاروپود دارد.
معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان به دریافت نشان ملی جغرافیایی برای گلیم عنبران، ورنی مغان و جاجیم خلخال اشاره کرد و گفت: هر سه این صنایع دستی به دلیل استفاده از مصالح بومی، نوع نقش و طرح منحصربه‌فرد و نوع بافت نشان ملی جغرافیایی دریافت کردند.
علیرضا دباغ عبداللهی تصریح کرد: ورنی بافته شده در منطقه مغان متمایز از ورنی در سایر مناطق کشور است و این مهم به مواد اولیه و نقش و طرح آن ارتباط دارد.
جاجیم و ماه‌ها تلاش برای خلق هنر
دست بافته دیگر استان اردبیل جاجیم در جنوب استان است. زنان روستایی دار جاجیم را بر خلاف گلیم بر روی زمین برپا میکنند.
به گفته فعال صنایع‌دستی جاجیم‌ها به طول ۵۰ متر و عرض ۲۰ الی ۳۰ متر بافته شده و در ادامه با اتصال نوارهای ۳۰ متری به یکدیگر زیراندازهای خوش طرح ایجاد می‌شود.
خدایی تأکید کرد: در برخی روستاهای خلخال و نمین جاجیم بافته شده و برای بافت آن ماه‌ها صرف می‌شود.
درعین‌حال معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان تأکید کرد: روستاهای استان اردبیل مهد تولید صنایع‌دستی هستند و متأسفانه به دلیل معرفی محدود ظرفیت آن ها شناخته نشده است.
دباغ عبداللهی بازار فروش را مشکل اصلی صنایع‌دستی استان دانست و افزود: در سال جاری با ایده‌های مختلف از جمله شناسایی بازارهای جدید و ارزیابی سلیقه مشتریان در نظر داریم فروش صنایع‌دستی را توسعه دهیم.
وی تأکید کرد: در گام نخست دریافت نشان بین‌المللی جغرافیایی برای هر سه صنعت دست ذکر شده دنبال می‌شود.
معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان افزود: علاوه بر این استانداردسازی کارگاه‌های صنایع‌دستی، الگوسازی تولیدات دستی و آموزش صنعت گران در دستور کار است.
نمونه‌ای از دست بافته‌های ذکر شده در کارگاه زنده تولید صنایع‌دستی استان در محل نگارخانه خطایی تا پایان تعطیلات نوروزی در معرض نمایش است.
