امروز دیگر بر همگان روشن شده است که اگر این روزها به شهرهای و حتی برخی روستاهای کشورمان نگاه و دید تیزبینانه ای داشته باشید، مشاهده خواهید کرد، که شهرها و روستاهای ما چقدر تغییر کرده اند و به عبارت دیگر بی هویت شده اند.

از سویی به عقیده فعالان این عرصه متاسفانه در حال حاضر سبک و معماری اکثر شهرهای ایران، و به خصوص شهرهای با پیشینه، تاریخ و تمدن بزرگ روز به روز از سبک سنتی، اسلامی و اصالت و فرهنگ خود فاصله می گیرند و بیشتر به سمت استفاده از سبک معماری مدرن غربی پیش می روند، که این مسایل در جای خود نیاز به بسی کنکاش و بررسی دارد.

حال در این زمینه این سوال پیش می آید، چرا معماران کشورمان با اینکه می دانند و بر این باور هستند که ایران دارای تاریخ و تمدن بزرگ و غنی است؛ باز هم بعضی از اینها گرایش به سبک معماری غربی دارند، از این رو باید این معماران توجه داشته باشند، تاریخ و فرهنگ چند صد ساله غرب در مقایسه با عظمت تاریخ و تمدن ایران قابل مقایسه و عددی نیست.

* زندگی با طعم مدرن؛ خوب یا بد؟

در دهه‌های اخیر، معماران ایرانی با ارایه سبک معماری مدرن و با کپی برداری و تقلید؛ هویت معماری سنتی ایرانی را زیر سوال برده اند، چرا که بناهای احداث شده این روزها در شهرهای بزرگ، که هیچگونه نگاهی به مسئله و اصالت معماری سنتی ایران با قدمتی فراوان و چندهزار ساله که داشته، نشده است و از سبک و شیوه هایی استفاده گردیده که هیچگونه همخوانی با معماری ایرانی نداشته و کاملأ تقلیدی هستند.

از سوی دیگر این سوال مطرح می شود که معماری سنتی ایران با قدمتی فراوان تا چه حد توانسته اصول خود را در تقابل با معماری مدرن حفظ و چگونه در صدد تقابل با آن است؟ بر این اساس، اخیرا همایشی با حضور کارشناسان و فعالان این بخش تحت عنوان همایش معماری مدرن و سنتی، تئوری و عمل در تبریز برگزار شد، که در این همایش برخی مسئولان و کارشناسان این حوزه به ارایه تقابل سنت و مدرنیته در معماری معاصر ایران پرداختند، که در قالب گزارش ارایه می شود.

* وسوسه‌های سبک معماری مدرن غربی

دکتر فرهاد فخّار تهرانی، استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در این ارتباط می گوید: معماران کشورمان در بناها و مرمت آثار تاریخی به جا مانده از پدران و اجدادمان باید ضمن احترام به سبک معماری سنتی و گذشته کشورمان، و با بکارگیری طرح‌های با سبک ایرانی و اسلامی از بکارگیری و استفاده از سبک معماری خاصی که با اصول، اعتقادات و فرهنگ ایرانی و اسلامی جایگاهی ندارد، خودداری کنند.

منتخب چهره درخشان پژوهش هنر، می افزاید: هم اکنون هنر مردم باید این باشد، که از این میراث تاریخی و سنتی گذشته به خوبی محافظت کنند، چرا که با بی توجهی به میراث گذشته و استفاده از سبک معماری مدرن بخش اعظم این تاریخ و هویت این سرزمین از دست خواهد رفت.

فخّار تهرانی یادآور شد: معماران خارجی و سبک مدرن تاریخ، تمدن، هویت و گذشته ملت ایران را ندارند و این معماران با تدوین و اجرای سبک مدرن می خواهند، شناسنامه، هویت و ریشه ملت ایران را از بین ببرند که باید مراقب نقشه های آنها باشیم.

این کارشناس میراث فرهنگی در ادامه در این ارتباط با تاکید بر اینکه بازار تبریز با معماری شگفت انگیز در گذشته و امروزه به عنوان یک پایانه بین المللی مطرح بوده و است، می گوید: برای مرمت، حفظ و احیای این اثر ارزشمند که به عنوان یک میراث بشری به ثبت جهانی  رسیده بیش از اینها تلاش کنیم، و در این راستا نقش شهروندان تبریزی و در این میان بازاریان تبریز بسیار تعیین کننده است.

وی طراحی زیبا و اصولی، استفاده از دانش و فناوری خاص برای طراحی و معماری سقف، طلاق و گنبدهای آن، مرمت مناسب و مشارکت مردم در مرمت این بازار را در انتخاب ثبت جهانی این اثر موثر بیان کرد و یادآور شد: برخی ها معتقد هستند برای اینکه این اثر ثبت جهانی شده، یونسکو پول و اعتبار می دهد، تا اینکه این مجموعه مرمت و حفظ شود، ولی این فکر اشتباهی است، چرا که این میراث تاریخی شهروندان شهر تبریز و آذربایجان است و از این رو برای حفظ، مرمت و نگهداری بازار تاریخی تبریز باید خود مردم شهر تبریز و بازاریان پیشقدم باشند.

* قد کشیدن در آغوش سرد معماری مدرن

دکتر علی محمد طرفداری، کارشناس میراث فرهنگی نیز با اشاره به تقابل سنت و مدرنیته در معماری معاصر ایران گفت:  نوع طراحی و معماری در هر محله و منطقه ای بر اساس اقلیم وآب و هوا، اعتقادات، باورها، ارزش های دینی، معنوی و مادی صورت گرفته که بیانگر هویت، تاریخ و فرهنگ آن منطقه و محله است و لذا سبک معماری سنتی ایران بر اساس تاریخ، فرهنگ، باورها و ارزش های که در طول تاریخ بوجود آمده شکل گرفته است.

وی با تاکید بر اینکه در سبک معماری مدرن شلوغی، سردرگمی و بی نظمی را می توان به عینه مشاهده کرد، که کمتر در معماری سنتی شاهد آن هستیم، افزود: مشکل مهم معماری مدرن در بناها این است که با توجه به مولفه ها، آموزه های دینی و اعتقادی شکل نمی گیرد، و سبک مدرن مطابق با مولفه های کشورمان نیست و از این رو ضروری است، معماران ایرانی برای اینکه استفاده بهینه و لازم از این سبک داشته باشند، باید سبک معماری مدرن را در خدمت و خلق سبک سنتی دربیاورند.

* سایه ای به نام معماری مدرن غربی

سید حسن قریشی، معاون اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی نیز در این همایش با تاکید بر اینکه در حال حاضر ارتباط این اداره با دانشگاه تبریز در حوزه معماری و به خصوص با دانشجویان این رشته تنگاتنگ است، گفت: این ارتباط نزدیک و سازنده می تواند کمک زیادی برای حفظ، احیاء و مرمت بافت و بناهای های تاریخی و فرهنگی استان و به ویژه شهر تبریز داشته باشد.

وی، اضافه افزود: با کمک گرفتن از توان علمی و تخصصی دانشگاهیان و افراد با تجربه و متخصص این حوزه می توان کارهای ارزشمند و بزرگی انجام داد، چرا که این آثار تاریخی و فرهنگی میراث اجدادمان است و برای حفظ و احیای این بناها برگزاری چنین نشست های علمی و ارتباط با متخصصان این بخش ضروری است.

معاون اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی استفاده از توان و تجربه تئوریک دانشگاه و بهره گیری از تخصص افراد در امر مرمت و احیای بافت را بسیار حیاتی بیان و یادآور شد: ایجاد ارتباط مابین معماری ادوار گذشته و معماری مدرن در طراحی ها می بایست مورد توجه قرار گیرد.

* در به در به دنبال هویت معماری سنتی ایرانی

می گویند معماری هم هنر است و هم علم. دقیقاً به همین علت است که کار معمار در هر پروژه با توجه به مسائل خاص هر پروژه با کار قبلی متفاوت است، معماری، هنر خلق فضای زیستی بوده و از جمله رشته هایی است که در طول تاریخ، مردم با آن زندگی کرده و می کنند.

با این اوصاف در جمع بندی مطالب این گزارش می توان به این نتیجه رسید که هر سبک جدید معماری بر اصول، روش ها و سنت های سبک های پیشین استوار است و به همین علت است، که بین سبک های گوناگون معماری در گذشته رابطه ای محکم وجود دارد، به طوری که مرزبندی در بین آنها دشوار به نظر می رسد.

این نزدیکی اصول و روش‌های معماری در بین سبک های مختلف نشات گرفته از فرهنگ، سنن و الگوهای رفتاری مشابه افراد جامعه است که با اندک تغییرات در شیوه های جدید زندگی و فرهنگ مردم  جهت پاسخگویی به نیازهای جدید سبک های معماری جدیدی ایجاد شده است. پس باید گفت که زمان همیشه در حرکت است و آن قوم و ملتی موفق است که نیازهای معماری جامعه را درک کند و زمان و مکان جامعه خود را بشناسد.

ایسنا