اویاقلیق – بابک محمدزاده: طی روزهای اخیر بازهم شاهد بحران آلودگی هوا و فلج شدن امور آموزشی در کنار ادامه سایه مرگ خاموش بر مردم تبریز بودیم.

درحالیکه نیروگاه‌ حرارتی تبریز در طول سال‌های اخیر همواره یکی از متهمان اصلی آلودگی هوا شناخته شده است ولی سخنان مدیران نیروگاه در نشست خبری دیروز، تعجب و تاسف همه را موجب شد.

مدیران نیروگاه تبریز در نشست توجیهی دیروز که با دعوت از تعداد محدودی از خبرنگاران برگزار کردند، با اعتماد به نفس عجیبی نقش این نیروگاه در آلودگی هوای تبریز را منکر شده و با فرافکنی مشکلات متوجه خود، اهمال این مجموعه در ارتقاء راندمان و استاندارد زیست محیطی را لاپوشانی کردند.

این سخنان در حالی مطرح شد که معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان، سال گذشته با بیان اینکه به اتهام آلودگی زیست محیطی پرونده قضائی برای مدیریت این نیروگاه تشکیل شده است، گفته بود: بخاطر ترک فعل در این خصوص، دستگاه‌های ذیربط از جمله محیط زیست و شرکت گاز استان و نیروگاه حرارتی در مرجع قضائی باید پاسخگو باشند.

غیراستاندارد بودن نیروگاه تبریز و مدیریت بخش خصوصی خطاکار آن!

نیروگاه حرارتی تبریز که توسط بخش خصوصی مدیریت می شود، بخاطر مصرف سوخت مازوت (به عنوان جایگزین سوخت اصلی گاز و در پی افزایش فشار مصرف در گاز خانگی) که عامل انتشار ترکیبات اکسید گوگردی به عنوان منبع اصلی آلودگی هوا است، بوده و علاوه بر آن، باتوجه به راندمان بسیار پایین در تبدیل سوخت به برق، متهم اصلی آلودگی هوا طی روزهای اخیر می باشد.

گفتنی است، نزدیک به ۷۵ درصد سبد سوختی نیروگاههای کشور، از گاز و مابقی هم از دو سوخت مایع پشتیبان، گازوییل و مازوت تامین می شود که از بین این دو هم سهم عمده به گازوئیل مربوط بوده است که آلایندگی و تبعات زیست‌محیطی کمتری دارد. درحالیکه از ۱۳۲ نیروگاه موجود در کشور، سوخت دوم فقط ۱۴ نیروگاه مازوت است و مابقی نیروگاه‌ها از سوخت دوم گازوئیل استفاده می‌کنند، نیروگاه حرارتی تبریز، جزو معدود نیروگاه‌های مصرف کننده سوخت دوم مازوت -خصوصا در ایام سرد سال که زمینه آلودگی ها بخاطر پدیده های جوی، بیشتر می شود- می باشد.

مدیران نیروگاه حرارتی تبریز درحالی از سهم کمتر از ۲ درصدی خود در آلایندگی هوا به استناد آمارهای کشوری سخن گفتند که بر اساس داده‌های ترازنامه انرژی و بطور متوسط کشوری، حدود ۶ تا ۶.۵ درصد ذرات تولیدی آلاینده در هوا متعلق به نیروگاه‌ها در کشور است ولی این درصدها خصوصا ذرات گوگردی حاصل از سوخت مازوت در نیروگاههایی که مازوت مصرف می کنند و از طرف راندمان پایینی هم دارند، بسیار بالاتر از این درصد متوسط کشور است و نیروگاه حرارتی تبریز هم دقیقا چنین شرایطی دارد!
طبق برخی گزارشات، ضریب تبدیل سوخت به برق در نیروگاه حرارتی تبریز، حدود ۲۰ درصد است در حالیکه این ضریب در نیروگاه اصفهان بیش از دو برابر و در سطح کشور حدود ۳۷ درصد است‌.

نیروگاه حرارتی تبریز حتی در مقایسه با نیروگاه سیکل ترکیبی هریس هم راندمان بسیار پایینی دارد. نیروگاه حرارتی تبریز برای تولید ۳۳۰ مگاوات در یک شبانه روز به ۲ میلیون مترمکعب(حدود ۲۳ متر مکعب بر ثانیه) گاز طبیعی نیاز دارد. در حالیکه، نیروگاه سیکل ترکیبی هریس با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات در حدود ۲۰ متر مکعب بر ثانیه مصرف سوخت گاز دارد.

لازم به ذکر می باشد، آمار و ارقام حاکی از آن است که میانگین راندمان نیروگاه‌های برق ایران زیر ۴۰ درصد است(البته این عدد برای نیروگاه‌های سیکل ترکیبی بیشتر می باشد و به بالای ۵۰درصد می‌رسد و در برخی نیروگاه‌های حرارتی نیز بازدهی تا حدود ۲۰درصد پایین می‌آید) درحالی که این عدد برای کشورهای پیشرفته حدود ۶۰درصد است بطور مثال، راندمان مصرف سوخت در نیروگاههای حرارتی آلمان و ترکیه نزدیک به ۵۰ درصد می باشد. این تفاوت راندمان نیروگاه‌های ایران نسبت به متوسط راندمان نیروگاه‌ها از عوامل مهم در افزایش مصرف سوخت کشور و تشدید آلودگی هوا در شهرهای کشور است.

نیروگاه های حرارتی که راندمان متوسط ۳۸% دارند با مصرف بیش از ۶۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی ( ۳۴% کل مصرف گاز کشور و معادل تولید ۸ فاز پارس جنوبی) بزرگترین مصرف کننده گاز طبیعی محسوب می شوند که نمایانگر حجم بالای اتلاف گاز طبیعی در بخش نیروگاهی می باشد در حالی که عموما از طرف مسئولان، مردم متهم اصلی بالا بودن استاندارد مصرف گاز در کشور ایران نسبت به کشورهای دیگر معرفی می شوند!

بر این اساس، بحث راندمان و نوسازی نیروگاه‌ها برای افزایش ظرفیت شبکه، کاهش تلفات و همچنین کاهش میزان مصرف سوخت و آب و خصوصا آلایندگی آن‌ها یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که حول محور نیروگاه‌های عمدتا قدیمی‌تر مطرح می‌شود و البته این بحث در خصوص نیروگاه‌های کلان‌شهرها هم ابعاد گسترده‌تری دارد.

چرا نیروگاه‌های ایران به دنبال افزایش بازدهی خود نیستند؟

اما چرا نیروگاه‌های ایران به دنبال افزایش بازدهی خود نیستند و همواره سوخت بیشتری را برای تولید برق طلب می‌کنند؟ پاسخ این سوال را باید در قیمت پایین سوخت نیروگاه‌ها جستجو کرد.

طبق تبصره ۱۴قانون بودجه، قیمت گاز برای تحویل به نیروگاه‌ها توسط وزارت نفت، معادل ۱۰۰ریال است که تقریبا رایگان و همین موضوع یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم توجه به افزایش راندمان نیروگاه‌ها است. در واقع با توجه به ارزانی گاز یا سوخت مایع جایگزین برای نیروگاه‌ها، توجه به افزایش بازدهی دور از انتظار است.

مطابق با قانون هدفمندی یارانه‌ها این صنعت مکلف بوده در انتهای برنامه پنجم توسعه، به بازدهی ۴۵درصدی دست یابد. از سویی دیگر در طول برنامه ششم توسعه، وزارت نیرو هم صرفاً مجاز به احداث نیروگاه‌های جدید با بازدهی بیش از ۵۵درصد است.

داده آماری حاصل از مطالعات وزارت نیرو حاکی است، با تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی راندمان این واحدها به ۴۷ تا ۵۰ درصد ارتقا پیدا می‌کند که این اقدام نقش به‌سزایی در بهینه مصرف کردن سوخت گاز نیروگاه‌ها خواهد داشت. همچنین، در پنج سال اخیر به منظور افزایش راندمان نیروگاه‌های تولید برق کشور، استفاده از توربین‌های جدید دارای راندمان بسیار بالا در دستور کار بود که این مهم نیز در واحدهای سیکل ترکیبی راندمان را به ۵۸ درصد خواهد رساند. در کنار ارتقاء راندمان نیروگاه های حرارتی و تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی، اقداماتی چون: توسعه نیروگاه های تجدپذیر، هسته ای و استفاده از سیستم های نیروگاهی CHP (یا همان تولید هم‌زمان برق و گرما که علاوه بر افزایش بازده و کاهش مصرف سوخت، باعث کاهش انتشار گازهای آلاینده می شود)، از دیگر موضوعات مورد تاکید برای کاهش و مدیریت مصرف انرژی در بخش نیروگاهی کشور می باشد.

ولی این برنامه ها و حتی دو تکلیف قانونی به یک دلیل ساده بر زمین مانده‌اند. زیرا تا وقتی گاز رایگان وجود دارد، هیچ دلیلی برای سرمایه‌گذاری و افزایش راندمان نیست و حجم زیادی از گاز کشور از این طریق هدر می‌رود.

لذا، باید عدم ارتقاء راندمان نیروگاه حرارتی تبریز را هم در همین قیمت ناچیز گاز دریافتی از دولت دانست. امری که با فرافکنی های مختلف سعی در لاپوشانی آن دارند!

این در حالی است که، مسئولان بخش خصوصی نیروگاه تبریز، نه تنها برنامه‌ای مشخص برای کاهش آلودگی طی سال‌های گذشته و تقبل هزینه برای افزایش ضریب راندمان و استاندارد کردن فعالیت آن نداشته اند، بلکه برغم تذکرات مکرر سال‌های گذشته و حتی شکایت در دستگاه قضایی، حتی حداقل ترین کار که تهیه و نصب فیلترهای لازم بود را هم انجام نداده اند.

لذا باید پرسید، تاوان سوءمدیریت و فرصت طلبی را مردم باید بدهند!

افکارعمومی، منتظر اعلام جرم و اقدام قاطع مسئولان دستگاه قضایی و استانداری در حل این سوء مدیریت و فریبکاری ها که به قیمت جان مردم و همچنین ترمز در روند توسعه استان به علت کمبود انرژی تمام می شود، خواهند بود!ُ