اویاقلیق : اگر بازار تبریز را بخواهید در یک نظر به خاطر بسپارید، نخستین محصولی که در ذهن شما به محض شنیدن نام بازار تبریز خطور می‌کند، فرش دستباف تبریز است. در رأس این بازار هم مظفریه تبریز قرار دارد که در کنار آن سراها و تیمچه‌های متعددی که به کار فرش‌فروشی و کارهای جنبی […]
اویاقلیق : اگر بازار تبریز را بخواهید در یک نظر به خاطر بسپارید، نخستین محصولی که در ذهن شما به محض شنیدن نام بازار تبریز خطور می‌کند، فرش دستباف تبریز است.
در رأس این بازار هم مظفریه تبریز قرار دارد که در کنار آن سراها و تیمچه‌های متعددی که به کار فرش‌فروشی و کارهای جنبی فرش مشغول هستند را می‌توان مشاهده کرد.
همانطوری که می‌دانیم فرش دستباف تبریز و آذربایجان با پیشینه تاریخی بیش از سه هزار سال در پیشانی هنر ایران زمین می‌درخشد. اما نکته قابل تامل اینجاست که هنری با این پیشینه و ارزش مادی و معنوی چرا همواره با مهری مسؤولان و برخی از فعالان بخش خصوصی که همواره سعی در سوءاستفاده از این موقعیت داشته و دارند مواجه شده است؟
می‌توان گفت تعدد تشکل‌ها و اتحادیه‌های فعال و متولی در امر فرش دستباف و نیز عدم هماهنگی و مقبولیت این نهادها از سوی یکدیگر نیز باعث از هم گسیختی بیشتر در این حوزه شده است.
در حال حاضر در شهر تبریز نزدیک به ۱۰۰ اتحادیه و تشکل متولی فرش موجود بوده و با نگاهی به عملکرد بعضی از این اتحادیه ها و تشکل‌ها طی زمان برخی از شخصی کاری‌ها و اعمال تخریب‌گرانه این نهادها ملموس است.
برخی از آنها به بهانه ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی برای اعضا و به خصوص قالیبافان و تولیدکنندگان سعی در جذب این افراد در تشکل خود کرده و به نوعی جذب اعضا که در فضایی رقابتی صورت گرفته با وعده‌هایی مانند برخورداری از بیمه تامین اجتماعی، اعطای وام و… این کار را انجام می‌دهند و قشر قالیباف نیز غافل از اینکه نه ارائه وام و نه بیمه تامین اجتماعی هیچ‌یک جزو وظایف و حیطه‌کاری این اتحادیه‌ها نیست از روی ناچاری با پرداخت مبالغی تحت عنوان حق عضویت، عضو یکی از این تشکل‌ها می شوند. در این میان به قول معروف آخر کار هم سر اعضا بی‌کلاه می‌ماند.
البته ناگفته نماند که نمی‌توان از نقش سازمان صنعتٰ، معدن و تجارت در این آشفته بازار فرش به راحتی گذشت که مسؤولیت اصلی رسیدگی به امور فرش و ساماندهی این حوزه را به عهده داشته و در داخل این سازمان نهادی به نام اداره فرش مستقر بوده و از سوی دیگر در همین سازمان نهاد دیگری به نام اداره تشکیلات اصناف استان وجود دارد که مسئولیت اصلی رسیدگی به امور نهادها و اتحادیه‌های صنفی مربوطه را دارد. این تکثر و تعدد در اتحادیه‌ها و تشکل‌های رسیدگی به امور فرش منجر به جبهه‌گیری این تشکل‌ها و اتحادیه‌ها در مقابل هم شده و همین موجب شده تا قالیباف و تولیدکننده سردرگم مانده و تشخیص ندهد در کدام‌یک از این اتحادیه‌ها که همگی حرف از دفاع از حقوق فعالان حوزه قالی را دارند، عضو شود.
برخی از مسؤولان این اتحادیه‌ها همواره تشکیلات خود را مبتنی بر قانون نظام صنفی کشور دانسته و خود را قانونی می‌دانند و با استناد به این قانون باید دردوره های مستمر انتخابات صورت گرفته و اعضای هیئت مدیره و رئیس اتحادیه انتخاب شود.
با این حال در برخی از این اتحادیه‌ها شاهد ریاست چند دوره‌ای فردی مشخص و ثابت ماندن اعضای هیأت مدیره هستیم که این مسئله جای بسی تامل دارد. در اینجاست که نقش سازمان صنعت، معدن و تجارت پررنگ‌تر شده و به نوعی به نظر می‌رسد کم‌کاری یا ملاحظه‌کاری در امر رسیدگی به این امور صورت می‌گیرد.
و مسئله بعدی رسیدگی به نحوه کسب درآمد و هزینه‌های این اتحادیه‌هاست که اکثر این اتحادیه‌ها از عمکرد و نحوه هزینه‌کرد خود و میزان درآمد اتحادیه اعضای خود را مطلع نکرده و شفاف عمل نمی‌کنند در حالی که به فرموده رهبر معظم انقلاب، تمام نهادها و ارگان‌ها باید شفاف‌سازی را جزو اساس کار خود قرار دهند.
کشور ایران قطب تولید فرش دستباف جهان به شمار آمده و بر همین اساس نیز در سال ۲۰۱۵۵ شهر تبریز به عنوان شهر بافت جهان انتخاب شد اما این شهر با دارا بودن نزدیک به ۳۰ درصد تولید فرش دستباف ایران از آشفتگی و از هم گسیختگی مدیریت این رشته چه توسط بخش خصوصی و چه توسط بخش دولتی رنج می برد. این در حالی است که شهرهایی مثل قم و تهران توانسته‌اند با اتحاد و انسجام، مدیریت واحدی را در این حوزه به وجود بیاورند.
در اواخر اسفند ماه سال گذشته ستاد حمایت از فرش دستباف استان با تشکیل جلسه‌ای به بررسی مشکلات و ارائه پیشنهادهایی در امور فرش دستباف پرداخت. یکی از این مسائل نیز ادغام تشکل‌ها و اتحادیه‌های فعال در زمینه فرش دستباف بود که استاندار آذربایجان‌شرقی از اولویت‌های اصلی کاری ستاد حمایت از فرش دستباف در سال ۱۳۹۶ را ادغام و ایجاد یک مدیریت واحد امور فرش دانسته و برای این منظور با تشکیل جلسه با سازمان صنعت، معدن و تجارت و سازمان میراث فرهنگی جهت واگذاری مدیریت امور فرش دستباف به یکی از این سازمان‌ها تاکید کرد.
امیدواریم مسؤولان با اتخاذ سیاست‌های مناسب و راهبردی، در جهت حفظ و رونق کسب و کار بازار فرش دستباف توجه کنند چرا که علاوه بر قدمت و فرهنگی بودن این محصول در حال حاضر بالغ بر ۲۰۰ هزار نفر در آذربایجان‌شرقی از طریق فرش دستباف امرار معاش دارند.
گزارش از :صادق رنجبری – فارس
