اویاقلیق: نظر سنجی پدیده ای علمی است که جایگاه آن صرفا در زمان تبلیغات انتخاباتی نیست، بلکه باید بازتاب دهنده عقاید و نظرات جامعه در خصوص موضوعی خاص و با هدفی معین باشد. با این نگرش زمان نظر سنجی فاکتوری بسیار مهم تلقی می شود در این حد که نظر سنجی ها درمورد موضوعی واحد اما در فواصل زمانی کوتاه مانند یک ماه، ممکن است نتایج بسیار متفاوتی داشته باشند که ممکن است به دلایلی مانند ورود و خروج موج های هیجانی باشد. علاوه بر زمان، وجود نیروی انسانی متخصص و مجرب به جهت تنظیم پرسشنامه دقیق و نحوه پخش پرسشنامه ها و همچنین آنالیز اطلاعات ضروری می نماید.

اما نظر سنجی های انتخاباتی، مقوله ایست که در دهه اخیر جزو لاینفک هر انتخابات بوده است ولی اینکه نتایج این  نظرسنجی ها چقدر مورد اعتماد می باشد، مسئله ایست جدا که بهتر است به صورت موردی بررسی شود.

دقت به مسائل فوق و سایر شاخص های برگزاری نظر سنجی با درجه اعتماد بالا، می تواند یک نظرسنجی صحیح و دارای فاکتور مهمی به نام «بی طرفی» را شکل دهد و گرنه در صورت بی طرف نبود و با داشتن هدف جریان سازی خاص، دیگر نمی توان این مقوله را نظر سنجی صحیح نامید، حتی اگر به ظاهر مدارکی دال بر صحت نظر سنجی ارائه گردد. در این حالت برگزاری نظر سنجی به ابزار نمایش قدرت و یا تضعیف رقبا بدل می شود که در این تحلیل از این پدیده با عنوان «نظرسازی» یاد می کنیم.

گاها پیش می آید افرادی که برای پارلمان شهری اعلام کاندیداتوری می نمایند دچار پدیده ای می شوند که ما از آن بعنوان «احساس مصونیت انتخاباتی» یاد می کنیم. عموما این دسته از نامزد های انتخاباتی، رعایت اصول، قوانین و عرفیات رایج انتخاباتی را مختص انتخاباتی در سطح ریاست جمهوری دانسته و خود را از اجرای برخی از این اصول و قوانین معاف می کنند. گویا چنین می اندیشند دستگاههای نظراتی دارای مشغله بسیار هستند و چون انتخابات در سطح ورود به پارلمان شهری است، حساسیت مردم نسبت به تخلفات و حرکت های منافی عرف انتخاباتی تبعات خاصی در پی نخواهد داشت.

از جمله پدیده های غیر اصولی که در دهه اخیر هم در انتخابات شورای اسلامی شهرها شاهد آن بودیم، جریان سازی هایی با نام «آخرین نظر سنجی های انتخابات شورا» است که بدون هیچ منبع موثقی اعلام می شوند. در این باره عموما از نام نهادی که مسئولیت نظر سنجی را به عهده دارد سخنی به میان نمی آید و فقط به رتبه بندی کاندیداها در نظر سنجی ها اکتفا می شود که اتفاقا کاندیدهای مورد نظر گویندگان مقام های اول تا سوم را دارند. دراین شرایط کمتر پیش می آید که افراد شنوده پیگیر صحت موضوع شده و در اغلب موارد خود شنوندگان حامل و ناشر این اخبار کذب به سایرین می باشند.

در این تحلیل قصد این نیست که با توجه به نزدیک بودن به ایام انتخابات شورای اسلامی شهرها هر اعلام نتیجه نظر سنجی را فاقد اعتبار جلوه داده شود بلکه اعلام بر بیزاری از نظرسازی در جامعه به جای نظرسنجی میباشد.

بهتر است شنوندگان نتایج نظر سنجی پیگیری بیشتری نشان داده و سعی کنند از زیر و بم و ساز و کار نظر سنجی های  مطروحه بیشتر آگاهی یابند.

تغییر در نحوه ی نمونه گیری در نظرسنجی ها می تواند نتایج کاملا مغایر با واقعیت را در بر داشته باشد . بعنوان مثال نظر سنجی از اقشار دانشجو می تواند نتیجه قابل حدسی در پی داشته باشد و یا بی اعتنایی به افراد بالای ۶۵ سال، می تواند بر هم زننده شرایط باشد.

اما این نکته که نتیجه نظرسنجی های این چنینی که در این تحلیل با عنوان «نظرسازی» یاد می کنیم هر چه باشد، چگونه می تواند بر نتیجه آراء واقعی  تأثیر بگذارد؟ پاسخ کاملا روشن است. تمامی مردم در انتخابات از ابتدا موافق یا مخالف کاندیداهای مشخصی نیستند. اتفاقا بخش بزرگی از طیف رأی دهندگان تصمیم خود را در روزهای نهایی می گیرند و دقیقا «نظرسازی» های «مکارانه» همین طیف، رأی دهندگان را نشانه رفته و سعی در بزرگ نمایی جایگاه کاندیدا یا کاندیداهایی خاص را در اذهان عمومی دارند که مشخصا به لحاظ روانشناختی می تواند آراء بسیاری را به سوی خود جذب کند. از جمله نشانه های آشکار چنین شرایطی پشیمانی رأی دهنده پس از اندک زمانی از روز رأی گیری می باشد که بعلت جو سنگین روانی، فرد رأی دهنده با ذهنی خسته فقط نام همانی را می نویسد که شنیده در نظرسنجی اول است یا بسیار ثروتمند است و یا …. .  این حالت تصمیم گیری در هنگام رأی دادن پیروزی برای «نظر سازان حیله گر» و پشیمانی برای «رأی دهنده» را به ارمغان خواهد داشت.

کافیست سر چرخانده ۴ سال قبل زمان انتخابات شوراهای شهر تبریز را بیاد آوریم. عبارات خاصی متداول بود. «به فلانی رأی دهید چون بسیار ثروتمند است و به پول شهر نیاز ندارد». مردم ندیده به این شخص اتماد کردند و به او رای دادند اما آیا او امروز پاسخ اعتماد مردم را می دهد؟ آیا این عضو موثر شورای شهر تبریز لیست اموال خود را قبل و بعد از این ۴ سال منتشر می کند؟ یا فقط به همین بسنده می کند که بگوید علاوه بر او  در فلان بیمارستان ۱۴۹ پزشک دیگر سهامدار هستند و اصلا این بیمارستان ضرر ده است و برای خوشگلی شهر و سربلندی شهروندان تمام ضرر را به تنهایی و با تنی رنجور به دوش می کشد؟

عبارت بعدی را هم به یاد دارید: «داماد فلانی» است قطعا رأی می آورد؟ چون دادماد آن یکی فلانی رأی آورد. بیایید کمی بیشتر دقت کنیم آیا دیدید یا شنیدید که فلانی بخواهد به دامادش رأی دهید؟ آیا ازهمین «آقای داماد» که امروز مدعی العموم شده و تمامی فعالیت های شورا و شهرداری را که در آنها سهیم بوده وقیحانه زیر سوال می برد، نباید پرسید در تمام این ۴ سال چرا ساکت بودید و دم انتخابات به یاد خاطرات قدیمتان با دوستان قبلیتان افتاده اید؟ آیا این ۴ سال زیر لفظی می خواستید؟

موارد ذکر شده ۲ مورد از تلاش برای «نظرسازی حیله گرانه» بود که متأسفانه در انتخابات چهارمین دوره شورای شهر تبریز نتیجه داده بودند. کاش امسال خودم هم فراموش نکنم که:

– قبل از اعلام قطعی تأیید صلاحیت ها اعلام هر گونه نظرسنجی غیر اصولی و غیر حرفه ای می باشد.

– در مورد نظر سنجی ها به منابع و اصول آن توجه کنم.

– دچار ویروس نظرسازی نشوم چون نمی خواهم ۴ سال سعی کنم فراموش کنم به چه کسی رأی داده ام.

– اگر با هر کدام کاندیداهای تأیید صلاحیت شده روبه رو شدم، از وی بخواهم حداقل ۱۰ مورد از وظایف اصلی و مهم شوراهای اسلامی شهرها را نام ببرد و یا تقسیم بندی جمعیتی تبریز را بداند و….