خبرگزاری مهر-گروه استانها: چلبی اوغلی توسط مرید نامدار جلال الدین رومی؛ ملقب به مولوی یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان ایران؛ در قرن ۸ (هـ. ق) ساخته شده است.

مجموعه تاریخی شیخ براق یا چلپی اوغلی در پانصد متری جنوب غرب سلطانیه، بنای آرامگاهی وجود دارد که در گویش محلی کچه بورک ( کلاه نمدی ) گفته می شود. کتیبه های برجای مانده بنا، همچنین سبک معماری و شیوه های تزئینی بکار رفته نشان می دهد که این بنای تاریخی متعلّق به عارف بنام این زمان، شیخ براق بابا از بزرگان مسلک مولویه و از خاصان دربار سلطان محمد خدابنده در دوره ایلخانی است.

مقبره چلبی اوغلی بنای زیبا و ارزشمندی است که در مسیر جاده سلطانیه – قیدار واقع شده است و فضای مناسب برای اسکان برای گردشگران و مسافران دارد و وجود اتاق ها و سوئیت های مجهز و در حد یک هتل مجهز و لوکس در این بنا به عنوان یک عامل مهم می تواند برای جذب و توقف گردشگر در شهر سلطانیه موثر باشد.

هم اکنون این بنا به نحو بسیار زیبایی مرمت شده و حجره ها به اتاقهای بسیار زیبای هتل شده است به همراه رستوران و کافی شاپ که می تواند پذیرای مهمانان داخلی و خارجی باشد.

بنای زیبای چلبی اوغلی بنایی است که از دو قسمت ساخته شده است خانگاه و مقبره .جدا بودن خانگاه از مقبره نشان دهنده این است که این دو بنا هم زمان با هم ساخته نشده است با کمی دقت بر کتیبه ورودی مقبره و نوشته های باستان شناسان دنیا همچون دونالد ویلبر میتوان پی برد که قدمت بنای مقبره  بیشتر از خانگاه است . تاریخ مقبره را به احتمال میتوان سال ۱۳۳۰ میلادی قرار داد.

مقبره ای که چلبی اوغلی و چند تن از مریدان مرامش را در دل خود جا داده است در عین حال که ساده میباشد بسیار زیبا و مستحکم است. دیواره هایی با عرض ۴/۵ متر و ارتفاع ۱۶ متری که در کنار هم هشت ضلعی زیبایی را تشکیل داده به گونه ای که گند گرد و متقارن به ارتفاع ۶ متر در سقف مقبره به گونه ایست که اگر یکبار در فضای داخل مقبره نام خدا را بر زبان جاری کنیم بنا چند بار آن را به شما می گویید.

بنای تاریخی چلبی اوقلی استحکام بخشی و مرمت شد

 مدیرکل میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری استان زنجان گفت: با توجه به آغاز اجرای پروژه های مرمتی در بناهای تاریخی استان زنجان پروژه مرمت و استحکام بخشی در بنای تاریخی چلبی در حال انجام است.

 یحیی رحمتی افزود: با توجه به استفاده از سنگ های ازاره در این بنا، که هم جنبه ی زیبایی دارد و هم عملکرد سازه ای و به علت اهمیت این موضوع و نیز پوسیدگی آنها و لزوم تعویض شان، پیش از هر نوع عملیات مرمتی برای جلوگیری از ریزش باید بنا با چوب بست و تخته کوبی مهار شد.

وی ادامه داد: در این پروژه مرمتی، در آوردن بند کهنه گچی یا گچ و خاکستر و خاک، و پاک کردن در دیوار در دستور کار قرار دارد.

رحمتی اظهار داشت: به دلیل اهمیت سازه ای سنگ های ازاره و پوسیدگی برخی از سنگها بعد از مهار کردن بنا با چوب بست و با توجه موقعیت هرکدام از سنگ ازاره ها که طبق نقشه ها مشخص گردیده ترمیم یا تعویض سنگهایی که آسیب دیده اند در حال انجام است.

مدیرکل میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری استان زنجان عنوان کرد: دوخت و تعویض نمای آجری شامل آماده سازی، آجر تراشی و نصب آجر تراشی و نصب آجر جدید با آجر ختایی نیز از دیگر اقدامات مرمت در این بنای تاریخی است.

البته بی توجهی مسئولان در مدیریت های گذشته به حریم مقبره و بنای چلبی اوغلی باعث شده در حریم این اثر ارزشمند تاریخی مجتمع های مسکن مهر ساخته شود.

این مسئله باعث محصور شدن این بنای تاریخی و ایجاد برخی مشکلات برای این بنا شده است و در یک نگاه از نمای بیرونی به بنای متروکه  شبیه باشد که در میان علفزارها محصور شده است.

آثار ‌معروف بقعه چلبی اوغلی در ۵۰۰ متری جنوب غربی سلطانیه، برسر راه سلطانیه خدابنده قرارگرفته است.

باستان شناسان و محققان، این مجموعه را به نوه مولانا نسبت داده اند و تاریخ ساخت آن را سال ۷۲۸ هجری قمری ذکر کرده اند. ‌این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکیل شده است؛ خانقاه شامل صحن مرکزی است که در اصلاع غربی و شرقی آن، حجره ها جای گرفته اند.

طرح معماری این مجموعه الهام گرفته از عقاید و مراتب صوفیه است و هریک از فضاها را با هدف و برای عملکرد خاصی ساخته اند. ‌واحد نخستین در قسمت ورودی، به مرتبه فقرا اختصاص داشته است و طالبان جنت (مرتبه بعدی این فرقه) در قسمت دوم ورودی جای گرفته اند.

حجره های انفرادی صحن مرکزی با درهای کوتاه، محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب آنها تشکیل می داده اند. صحن خانقاه محل سماع جمعی بوده است و به هنگام سماع، سلطان در وسط و مریدان در دور او حلقه می زده اند و بدین ترتیب، این مراسم برپا می‌شده است.

احتمالا واحدهای جنوبی خانقاه، کلاس درس و فضاهای طرفین ایوان جنوبی، محل حلقه ذکر زمستانی بوده است. ‌طبقه دوم بنا در طرفین ایوان به شدت آسیب دیده و فرو ریخته است و در گرداگرد آن، نماهایی شبیه به جان پناه دیده می شود. قرینه سازی درکل مجموعه کاملاً رعایت شده است.

مصالح اصلی را لاشه سنگ و ساروج تشکیل داده است. سقف حجره ها و زاویه ها، گنبدی شکل است. ‌عده ای از محققان و باستان شناسان، زمان ساخت بنای خانقاه را زودتر از مقبره سلطان چلبی می دانند و بعضی از آنان، تاریخ ساخت بنای مقبره را زودتر می دانند.

یکی از مدارک بسیار ارزنده که در یافتن تاریخ واقعی ساخت بنای خانقاه اهمیت به سزایی دارد، بررسی کتیبه حک شده ایوان جنوبی است. این کتیبه در سه قطعه؛ یکی در بالا و دو قطعه دیگر در طرفین ایوان نوشته شده است و یکی از اسناد بسیار معتبر، ساخت شهر سلطانیه و نکات ناگشوده تاریخ آن است. با توجه به متن باقی مانده از این کتیبه، می‌توان دریافت که این بنا بین سال های ۶۵۷ و ۶۸۳ هجری ساخته شده و وقف خانقاه شمسیه شده است.

قسمت دوم این مجموعه تاریخی، بقعه معروف به بقعه سلطان چلبی است. نقشه این بنا، هشت ضلعی است وهر ضلع آن از نمای خارجی به عرض ۴/۱۶ متر، به طول ۱۷ متر وبه قطر ۷/۵ متر است که با زیبایی خاصی طراحی و اجرا گردیده است. فرم آجرچینی در طاق نماهای هشتگانه متفاوت است.

پس از طاق نماها، ادامه کار با آجرچینی ساده انجام گرفته است و در حدفاصل جرزهای هشتگانه، طاق نماهای زیبایی احداث و اجرا شده است و در بالای این جرزها، گنبد آجری با ساقه نسبتاً بلند استوار شده است. ‌آرامگاه سلطان چلبی از نظر جای گیری گورها در آن، جالب توجه است ‌و حلقه ذکر صوفیه را به شیوه ای دیگر تداعی می کند.