تبریز در شبکه شهرهای خلاق یونسکو
تبریز در شبکه شهرهای خلاق یونسکو

اویاقلیق – سعید موتمنی : اگر قرن بیستم را سرآغازی برای حرکت بشر با سرعتی نجومی به سمت و سوی اختراعات و ابداعات جدید دانست، قرن بیست و یکم را می توان آمیختن این اختراعات و ابداعات را با ارزشهای پذیرفته انسانی دانست. امروزه دیگر صرف زندگی ماشینی چیزی ارزشمند و وسوسه انگیز تلقی نمی […]

اویاقلیق – سعید موتمنی : اگر قرن بیستم را سرآغازی برای حرکت بشر با سرعتی نجومی به سمت و سوی اختراعات و ابداعات جدید دانست، قرن بیست و یکم را می توان آمیختن این اختراعات و ابداعات را با ارزشهای پذیرفته انسانی دانست. امروزه دیگر صرف زندگی ماشینی چیزی ارزشمند و وسوسه انگیز تلقی نمی گردد. همچنین دیگر سازمان ها به این نتیجه رسیده اند که برنامه ریزی راهبردی به تنهایی به افزایش مودا می انجامد و تفکر راهبردی است که ضامن موفقیت در ناهمواریهای جاده مشکلات مسیر پیشرفت می باشد. حال سخن از بازاریابی ۳ به میان آمده و مهندسی برند دستخوش تغییراتی شگرف گشته است.

به طور قطع با وجود چنین نگرش هایی و تغییراتی که در بینش و رسالت سازمان ها ایجاد شده مدیریت شهری نیز از یک نگرش بسته رهایی یافته است. حال سازمان های بزرگ بین المللی بیشتر با شهر ها تعامل دارند تا کشور ها؛ حال دیگر شهر های کوچکی که علاوه بر پتانسیل های بسیار به دلایل متعدد نامشان کمرنگ دیده می شد در می توانند در عرصه های بین المللی بدرخشند و فرصتی خلق کنند برای نخبگانشان تا تفکرشان را در قالب های مختلف به جهانیان عرضه کنند.

سازمان یونسکو از جمله سازمان های فعال و اثر گذار سازمان ملل متحد می باشد که توانسته است با نشان دادن کارایی خود از جمله مهمترین سازمان های جهان شناخته شود. سازمان یونسکو در حمایت از طرح ها و برنامه هایی که حامی ارزش های بشری و با سرانجام بهبود شرایط زندگی باشد در اقصی نقاط جهان پیشگام بوده است. از جمله طرح هایی که در سال های اخیر آغاز نموده است شبکه شهرهای خلاق می باشد. همانطور که از عنوان آن پیداست موضوع خلاقیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. البته برای اولین بار ریچارد فلوریدا نظریه شهر های خلاق را مطرح نمود که در آن ظهور عصر خلاق در شکل یک انقلاب اجتماعی مهار نشدنی معرفی شده است. وی باور دارد رشد و توسعه اقتصادی و قدرتمند شدن شهر ها با جذب و استفاده از افراد خلاق میسر می گردد.

چنین شد که سازمان یونسکو در سال ۲۰۰۴ شبکه شهر های خلاق را پایه گذاری نمود و شهرهایی که اصول و شاخص های عنوان شده از سوی سازمان یونسکو را در یکی از ۷ موضوع مطرح شده رعایت نمایند؛ مفتخر به اخذ نشان شهر خلاق نائل آمده و شهرشان به شبکه شهر های خلاق سازمان یونسکو خواهد پیوست و از مزایای آن بهره مند خواهد شد.

پیشینه موضوع شهر های خلاق به دهه شصت میلادی بازمی گردد. و اینکه مسئله خلاقیت به مفاهیم متعدد از نظر صاحب نظران مختلف تقسیم می گردد موضوعاتی است در پژوهشهای آتی مطرح می گردد. و مهمترین مسئله خلاق بودن در مباحث مطروحه در حوزه ارکان و اصول برنامه ریزی و اجرایی نمودن پروژه شهر های خلاق و استفاده خلاقانه از این اصول در جهت بهبود سازو کار شهری در حوزه های متعدد را می توان  موضوعی پر ارزش و شاید یکی از بهترین فرصت هایی است سازمان یونسکو در اختیار شهر های جهان قرار داده است.

 

شاخص‌های سنجش شهر خلاق

جهت سنجش یک شهر همواره باید معیارهایی را در نظر گرفت و با استفاده از ابزاری به نام شاخص میزان نزدیکی به ایده آل‌ها و معیارها را سنجید. از این رو لازم است برای سنجش میزان رشد خلّاقیت در یک شهر از شاخص‌هایی استفاده شود که در زیر تعدادی از این شاخص ها بطور خلاصه ذکر می شود:

  • زیرساخت مناسب برای بازسازی اقتصاد پویای شهر که شامل فراهم بودن شرایط کار می باشد، و خود حضور جمعیتی متنوع و متخصص از انواع مهارت‌ها را می طلبد.
  • ساختار اقتصادی مبتنی بر مولفه های رشد و هماهنگ با برنامه های کلان (خدمات، فرهنگ، شرکت های فناوری نوین و…) باشد.
  • توانایی جذب استعدادهای خلّاق و جدید برای رشد فزاینده اقتصاد شهری که تنوع و فضایی برای نوآوری را نیاز دارد.
  • فضای شهری که اجازه شکل گیری اجتماعات و فضاهای عمومی جهت شناسایی استعدادهای جوان را بدهد.
  • ساختار بالغ شهری که با رفتارهای متفاوت سازگار باشد، آنهایی که با فعالیت‌های روز دنیا هماهنگ هستند در بهترین موقعیت قرار می گیرند.
  • ساختار مستحکم اجتماعی که برای مردم و شرکت ها جذاب بوده و برای رشد اقتصادی شهر مناسب باشد و باعث درون زایی شهر گردد.
  • شرایط زندگی شهری امنیت و آرامش را به شهروندان القا کرده و در سطح پایینی از تخلفات، قطبی شدن اجتماعی و فقر قرار داشته باشد.

 

اولویت‌های فعالیتی شهرهای خلّاق

ادبیات: تعدادی از مؤلفه های شهرها در این دسته عبارتند از کمیّت و کیفیّت نشریات و انتشارات، طرح های آموزشی که بر ادبیات بومی یا خارجی در سطوح دبستان تا آموزش عالی کار می کند، مانند محیط شهری که در آن ادبیات، درام و اشعار نقش واحدی را بازی می کنند و…

سینماشهرهای این دسته نیز ویژگی‌هایی همچون دارا بودن زیرساخت‌های سینمایی، زمینه تاریخی تولیدات، توزیع و تجارت فیلم، سابقه برگزاری فستیوال‌ها و جشنواره ها، و دیگر وقایع مرتبط با موضوع سینما و مراکز یا مدارس سینمایی را دارا می باشند.

موسیقی: دارا بودن مراکز موسیقی، میزبانی فستیوال‌ها و مراسم ملی و بین‌المللی، وجود صنایع مربوط به موسیقی، مدارس، همایش‌ها و مراکز آموزش عالی در زمینه موسیقی از جمله داشته‌های شهرهای این دسته می باشد.

مهارت و هنر فولک: زمینه هایی که این ویژگی در آن شناسایی می شود عبارتند از پیشینه طولانی در نوع خاصی از مهارت و هنرهای فولک و دارا بودن تولیدات معاصر در این زمینه، مراکز تربیتی مرتبط با این موضوع و تلاش برای حفظ این زمینه ها از طریق فستیوال‌ها، نمایشگاه ها یا بازارچه ها.

طراحی: مؤلفه های این زمینه ایجاد صنایع طراحی، مناظر و چشم اندازهای فرهنگی می باشند که بوسیله طراحی محیط های انسان ساخت تغذیه می شوند (به عنوان نمونه: معماری، طراحی و برنامه‌ریزی شهری، محیط عمومی، مجسمه‌ها، حمل و نقل و سیستم‌های رسانه جمعی) طراحی مدارس و مراکز تحقیقاتی، فرصت استفاده طراحان محلی و برنامه ریزان شهری از مصالح بوم سازگار و شرایط بومی و محلی را فراهم می آورد.

هنرهای رسانه‌ای: شهرهای این دسته می‌توانند دارای توسعه فرهنگی و صنایع خلّاق از طریق بکارگیری تکنولوژی و هنرهای رسانه‌ای در جهت ارتقای کیفیت زندگی، رشد گونه های هنر الکترونیک که در جستجوی بستر جامعه شهری هستند، دسترسی بیشتر به فرهنگ از طریق توسعه تکنولوژی، برنامه‌های مداوم و دیگر فضاهای مخصوص برای تولید محصولات فرهنگی باشند.

تغذیه : توسعه فعالیت رستوران‌داری که به عنوان ویژگی مرکز شهر یا ناحیه ای در آمده است، وجود تعداد قابل توجهی از رستورآنهای سنتی و سرآشپزها، مغازه‌های فروش اغذیه سنتی و صنایع غذایی سنتی، میزبانی فستیوال‌ها و مسابقات سنتی و … از جمله معیارهای انتخاب در زمینه تغذیه هستند.

در حال حاضر شهر های بسیاری عضو شبکه شهر های خلاق هستند و در یکی از زمینه های هفت گانه به فعالیت می پردازند. از جمله این شهر ها به شهر های برلین در آلمان و بوئنس آیرس در آرژانتین به عنوان شهر های خلاق در زمینه طراحی، سانتافو در مکزیک و آسوان در مصر در زمینه هنر های فولکلور و پویایان در کلمبیا در زمینه تغذیه اشاره نمود که با ایجاد نظم جدید در ساختار اقتصادی و ایجاد فرم های جدید، سازمان های تولیدی و شهرک های صنعتی را به سوی پایداری رهنمون می سازد.

 

اقتصاد و توسعه پایدار؛ شهر خلاق:

می توان گفت اقتصاد علمی مؤثر و مهم در زندگی بشر بوده و هست اگر اقتصاد را باتعریف جامع «علم تخصیص بهینه منابع کمیاب» بپذیریم متوجه می شویم توسعه پایدار علاوه بر ینکه منافاتی با اقتصاد نداشته بلکه در راستای استفاده بهینه تر از منابع کمیاب به یاری انسان ها می شتابد. هر چند ممکن است با داشتن نگاهی کوتاه مدت و ارجحیت دادن منافع شخصی به منافع عمومی و فراموش کردن نسلهای آینده اقتصاد بدون توسعه پایدار را پر منفع تر نشان داده ولی آینده نگری و توجه به آیندگان در نظر اکثر رهبران جهانی به لحاظ جامعه شناختی درونی شده است و امید بسیاری برای بیرونی شدن این مسئله بسیار است. فقط بدلیل مشکلات محیط زیستی فراوان زمان این درونی شدن حائز اهمیت می باشد.

با در نظر گرفتن شرایطی که منجر به تبدیل یک شهر به شهر خلاق می گردد می توان گفت توسعه پایدار جزو مواردی است کهجزو باید ها تلقی شده است.

با نگاهی ساده تر می توان دریافت که در شهر خلاق نقدینگی و در کل جریان های مالی با سرعت و کنترل راحت تری جریان می یابند. قدرت پول بیشتر می شود و ارزش پول به اندازه پشتوانه اش می گردد در این شرایط بالاترین مقدار نقدینگی در جامعه تورمی به وجود نمی آورد زیرا این نقدینگی به سمت تولید می رود نه به سمت تهیه کالا ها و خدمات مصرفی و در نهایت تراز مثبت تجاری ایده آلی را در پی خواهد داشت.

پروژه های اقتصادی چند جانبه و چند عملکردی می شوند که در نگاهی خطی تهدیدی جدی محسوب می گردد ولی وقتی تصور می کنیم این اتفاق در یک شهر خلاق صورت گرفته مشارکت بالای شهروندان از این تهدید فرصتی طلایی می سازد.

 

تبریز و پیوستن به شبکه شهرهای خلاق سازمان یونسکو:

با توجه به مسائل فوق الذکر که صرفا گوشه ای از ارکان و اصول و مزایای شهر خلاق می باشد می توان به جرأت اذعان نمود که شهر تبریز بواسطه تلاش های چند ده ساله تمامی سازمان ها و مردم شهر تبریز و علی الخصوص تلاش های سازمان شهرداری در سال های اخیر بستر های مناسبی برای تسریع رشد اقتصادی و توسعه پایدار فراهم نموده است.

ارج نهادن به هنر مندان در حوزه های مختلف، سعی در ایجاد حس مشارکت طلبی شهروندان در عرصه های مختلف، برگزاری همایش ها، جشنواره ها، کارگاه ها و دوره های آموزش شهروندی، مراسمات علمی، کنگره ها، سمپوزیوم ها،… اعلان فراخوان های متعدد برای افزایش مشارکت مردمی، حضور در همایش ها و مراسم های بین المللی، اخذ میزبانی پایتخت کشور های اسلامی برای سال ۲۰۱۸، شرکت شهردار شهر تبریز در کنفرانس شهر های هوشمند در برابر آلودگی هوا به دعوت اتحادیه محیط زیست ایتالیا و اخذ جایزه بین المللی کیفیت هوا به شهرداری تبریز  از جمله مواردی از بین موارد بسیاری است که شهر تبریز در سال های اخیر کسب کرده است.

به طور قطع برای اخذ نشان شهر خلاق این موارد کافی نیست ولی همین موارد توانسته اند شهر تبریز را امروز به شهری با توانایی و پتانسیل بالا برای اخذ این نشان تبدیل کرده است.

برای تحقق پیوستن تبریز به شبکه شهرهای خلاق چنین به نظر می رسد که تعریف پروژه شهر خلاق که شامل متخصصین به شکل تیمی منسجم را دارا می باشد بسیار ضروری می باشد.