وزارت خارجه در نخستین گزارش خود درباره اجرای برجام در بندی به موانع و چالش های فراروی برجام اشاره کرده و نوشته است: بزرگترین مشکل و چالشی که برجام با آن مواجه است یک فضای اعتمادبخش و اطمینان‌ساز در کشور برای طرف‌های خارجی است. نکته آن است که تقریباً تمامی بانک‌ها، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی […]
وزارت خارجه در نخستین گزارش خود درباره اجرای برجام در بندی به موانع و چالش های فراروی برجام اشاره کرده و نوشته است: بزرگترین مشکل و چالشی که برجام با آن مواجه است یک فضای اعتمادبخش و اطمینان‌ساز در کشور برای طرف‌های خارجی است. نکته آن است که تقریباً تمامی بانک‌ها، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که از آنها انتظار بازگشت به فضای قبل از تحریم و تعامل و همکاری اقتصادی با ایران می‌رود، متعلق به بخش خصوصی هستند و با منطق اقتصادی نه به دستور دولت‌های خود وارد تعاملات اقتصادی می‌شوند. چنانچه یک بنگاه اقتصادی به این جمع‌بندی نرسد که بازار هدف محیط امنی برای سرمایه‌گذاری، تجارت و کلاً هر گونه همکاری اقتصادی است مسلماً نه اقدام به سرمایه‌گذاری می‌نماید نه انتقال فناوری می‌کند نه وارد پروژه‌های بزرگ می‌شوند و نه خود را در معاملات کلان درگیر می‌کند.
الزامات ایجاد فضای اعتمادبخش و اطمینان ساز در کشور چیست؟
دکتر علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل گفت: «البته من معتقدم تنها مانع اجرای کامل برجام به مشکلات و نارسایی های داخلی مربوط نمی شود. به نظر من عدم اجرای کامل برجام را باید در قالب اضلاع یک مثلث دید که یک ضلع آن مشکلات داخلی است که از اختلاف سیاسی در کشور سرچشمه می گیرد.»
وی ادامه داد: «این نگرانی از سوی برخی در داخل کشور وجود دارد که برجام با خود امواجی بیاورد که بر امواج سنتی و پیشین که در کشور حاکم بود قائق شود و لذا از این بابت نگران و دلواپس هستند.»
وی افزود: «اما ضلع دوم مربوط به موانع منطقه ای می شود که شرایط مناسبی برای ما رقم نمی زند. اکنون عربستان با ارتباطات گسترده ای که با اسرائیل پیدا کرده از تمام توان خود برای مقابله با ایران استفاده می کند که تقریبا موفق هم بوده و محصول آن را در کنفرانس سران اسلامی در استانبول مشاهده کردیم.»
این کارشناس مسائل بین الملل درباره ضلع سوم تاثیرگذار بر عدم اجرای کامل برجام گفت: «ضلع سوم مربوط به ارتباط اسرائیل و لابی های یهود در آمریکا است که تلاش می کنند ایران حداقل بهره از اجرای برجام را ببرد که می توان گفت آنچه از محتویات برجام اجرا نمی شود بیشتر ناشی از همین ضلع سوم است.»
بیگدلی درباره چالش عدم ایجاد فضای اطمینان بخش در داخل کشور که از سوی وزارت خارجه به عنوان مهم ترین چالش در اجرای برجام ذکر شده است، گفت: «این چالش مربوط به مشکل ناسازگاری بین بازیگران تاثیر گذار داخلی است. به هر حال برجام فضایی به وجود می آورد که با فضای قبلی حاکم در جامعه متفاوت است و این موضوع خوشایند برخی ها نیست.»
وی ادامه داد: «برجام فضا را بازتر و ارتباطات بین المللی را گسترده تر می سازد و سیاست ما را از حالت انقباضی بیرون می آورد و باعث می شود به سمت اقتصاد انبساطی حرکت کنیم که شرایط داخلی توان تحمل این موج را ندارد.»
وی افزود: «فضای داخلی نمی خواهد اجازه ورود این امواج جدید به داخل جامعه را بدهد تا بر فضای قبلی غلبه کند. البته ورود این امواج به نفع منافع ملی است اما مخالفان به منافع جناحی می اندیشند.»
بیگدلی تصریح کرد: «تاثیرگذاری این تقابل های داخلی بر فضای منطقه ای و بین المللی هم تاثیرگذاشته است و جامعه را دچار التهاب کرده به نحوی که ظرفیت پذیرش سرمایه گذاری خارجی ندارد.»
“سرمایه” را چطور فراری ندهیم؟
اما مهدی محتشمی مدیرکل پیشین آمریکا وزارت خارجه و کارشناس مسائل بین الملل گفت: «شرایط کشور ما در موضوع سرمایه گذاری خارجی مجزا و جدا از سایر کشورها نیست. کشورهایی پیشرفت کرده اند و به اهداف اقتصادی، رفاهی و اجتماعی خود رسیده اند که موفق شده اند برای توسعه خود سرمایه خارجی و داخلی جذب کنند.»
وی ادامه داد: «در شرایطی که رقابت برای جذب این منابع بسیار شدید و تنگاتنگ است امکان توسعه برای کشوری که نتواند در این باره موفق باشد بسیار سخت خواهد بود.»
وی افزود: «لزوم ایجاد محیط امن و اطمینان بخش نه تنها برای جذب سرمایه خارجی بلکه در در مورد سرمایه داخلی نیز مصداق دارد؛ چراکه سرمایه تنها در محیط امن و با ارائه تضمین های لازم اعم از اقتصادی بانکی، اجتماعی و سیاسی امکان تحقق دارد.»
این دیپلمات باتجربه کشور اظهار کرد: «در شرایط موجود برای توسعه کشور که بزرگ ترین هدف دولت یازدهم نیز می باشد جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی اصلی پذیرفته شده است و خوشبختانه تا جایی که مربوط به دولت است تضمین ها و مکانیزم ها برای فراهم کردن فضای لازم جهت سرمایه گذاری ایجاد شده است.»
وی ادامه داد: «همچنین در گذشته ایران ثابت کرده هیچ کشوری در ایران سرمایه گذاری نکرده مگر اینکه از این سرمایه گذاری بهره مند شده است و کشوری نیست که حتی در قالب فاینانس درایران سرمایه گذاری کرده باشد و اکنون بخواهد در دعاوی خارجی ادعا کند که در ایران منابعش از بین رفته است.»
وی افزود: «متاسفانه در دهه اخیر و به خصوص از سال ۸۹ که تحریم ها اجرایی شد به دلیل تحریم و فضاسازی های قبلی و ایران هراسی، فضایی کاذب علیه ایران ایجاد شده بود که امکان سرمایه گذاری خارجی در ایران تا حدود زیادی مسدود شد؛ اما اکنون با توافق برجام فضا کاملا تغییر کرده و باید از این تغییر فضا به خوبی استفاده کرد.»
محتشمی درباره الزامات ایجاد فضای اطمینان ساز برای سرمایه گذاری خارجی در کشور گفت: «رویکرد مثبتی که بوجود آمده برای اینکه تحقق عینی پیدا کند الزاماتی دارد که یک بخش آن مربوط به دولت است اما بخش دیگر مربوط به شرایط اجتماعی و سیاسی داخل جامعه می شود.»
وی ادامه داد: «مادامی که در داخل کشور ایجاد بدبینی کنیم و فضاسازی کاذب علیه خود در جامعه بین الملل ایجاد کنیم به نحوی که این پیام را به جهان مخابره کند که شرایط برای اجرای برجام در ایران فراهم نیست یا به منازعات سیاسی داخلی که خیلی صلاح نیست و ضرورتی برای انجام آن وجود ندارد دامن بزنیم نمی توان سرمایه های خارجی و حتی داخلی را جذب کرد.»
وی افزود: «این کارها موجب می شود طرف های خارجی به بررسی های مجدد اقدام کنند و یا با آهنگ کند تر نسبت به سرمایه گذاری در ایران اقدام کنند.»
این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: «باید به لحاظ سیاسی متفق القول شویم که نیاز به سرمایه داریم تا اجرای برجام روان تر و سریع تر شود. لذا به جای درگیری به منازعات بی مقدار سیاسی داخلی باید همه نهادها و دستگاهها شرایطی ایجاد کنند که فضای عینی برای سرمایه گذاری خارجی فراهم شود.»
