در سال های گذشته در هر کوی و برزنی که قدم می زدیم شاید فقط صندوق صدقات کمیته امداد امام خمینی (ره)  بودند که رخ نمایی می کردند ولی امروزه موسسات خیریه مختلفی با عناوین مختلف در سطح شهر صندوق های خود را تعبیه کرده اند و البته مردم هم بدشان نمی آید کمک های خود را به  موسساتی بدهند که جامعه هدف مشخص تری در کمک رسانی به افراد نیازمند دارند.

در ذهن برخی مردم گاهی نسبت به فعالیت مالی موسسات خیریه شائبه هایی به وجود می آید که البته در این بین شاید نواقص قانونی منجر به سوء استفاده احتمالی برخی از این موسسه ها شود که البته این موارد در استان ما بسیار ناچیز است.

منظور از موسسه خیریه، موسسات و انجمن های غیر انتفاعی، عام المنفعه و غیر سیاسی هستند که از سوی  افراد حقیقی یا حقوقی تاسیس شده و در زمینه ارائه خدمات اجتماعی به افراد، خانواده‌های نیازمند و زن سرپرست، کودکان بی سرپرست و بد سرپرست، آسیب دیدگان اجتماعی و افرادی که با مشکلات بیماری دست به گریبان هستند، فعالیت می کنند.

کثرت صندوق‌های صدقات موجب شده تا در بسیاری از خانه ها، پمپ بنزین ها و … تعداد زیادی صندوق وجود داشته باشد.

در کنار انتقادات جدی که به روش سنتی جمع آوری کمک های مردمی و اهداف خیرانه این موسسات می توان وارد آورد، بحث نظارت بر بیلان مالی این موسسات نیز مهم است.

فرماندار تبریز در این باره به خبرنگار ایسنا می گوید: بیلان مالی موسسات خیریه خارج از اساسنامه نمی تواند صورت بگیرد و همه ی موسسات خیریه مجوز دار نمی توانند از مفاد اساسنامه ای خود تخطی بکنند.

وی اضافه می کند: در صورتی که در یک موسسه مردم نهاد تخلفی انجام شود، با مشخص شدن تخلف در شورای نظارت بر عملکرد این موسسات، پرونده به مراجع قضایی ارجاع داده می شود.

وی با بیان اینکه ۶۳ تشکل مردم نهاد در سطح تبریز فعالیت می کنند که در اکثر آنها فعالیت های خیرانه انجام می پذیرد، خاطرنشان می کند: عملکردموسسات خیریه ای که دارای مجوز بوده و تاییده های لازم را از اداره ثبت شرکت ها دریافت کردند، نظارت می شود.

وی با بیان اینکه هیئت نظارت بر سازمان های مردم نهاد در فرمانداری هر شهر با حضور نماینده ی این تشکل ها تشکیل می شود، می گوید: نماینده نیروی انتظامی و همچنین کارشناس اداره اطلاعات از دیگر اعضای این هیئت می باشند که وظیفه اصلی نظارت بر این موسسات را بر عهده دارند.

وی با تاکید بر فعالیت سازمان های مردم نهاد و با اهداف خیریه ای در سطح جامعه و نظارت بر سازوکار فعالیتی این تشکل ها ادامه می دهد: شهروندان در صورتی که بخواهند در اقدامی انسان دوستانه و خیرانه شرکت بکنند به این سازمان ها مراجعه بکنند .

خلا های قانونی پر می شود

رئیس گروه امور سازمان های مردم نهاد استانداری آذربایجان‌شرقی از تدوین لایحه قانون مراکز مردم نهاد خبر می دهد و به خبرنگار ایسنا می گوید: در صورت تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی نظارت بر این سمن‌ها متمرکزتر خواهد ش. و خلاهای قانونی در رابطه با فعالیت سمن ها پر می شود.

اصغر شکری  می گوید: در آذربایجان‌شرقی نزدیک به ۶۰۰  سازمان مردم نهاد دارای مجوز فعالیت هستند که ارگان‌های مختلف مانند استانداری، فرمانداری و بهزیستی به آنان مجوز می‌دهند.

شکری بیان می کند:  سازمان تبلیغات اسلامی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به این مراکز مجوز فعالیت می‌دهند و اداره ورزش و جوانان با توجه به وظایف و کارکرد خود به این سازمان‌ها مجوز فعالیت داده است.

وی اضافه می کند: بنا به احتمال برخی سوء استفاده‌ها توسط مراکز خیریه، ساماندهی آنان به فرمانداری‌ها ابلاغ شده تا فرآیند مالی آنان بررسی شود.

وی نظارت بر عملکرد مالی این موسسات را بر عهده هیئت نظارت بر سازمان های مردم نهاد در استانداری و فرمانداری های شهر های مختلف می داند و می گوید: نظر شخصی بنده این است که در درجه اول به مردم اعتماد بکنیم و نباید فعالیت عده ای سود جو که انگشت شمار هم هستند، ما را نسبت به تشکل های مردم نهاد خیریه بدبین بکند.

شکری خاطرنشان می کند: بخش دیگر نظارتی، خود نظارتی می باشد که در خود تشکل ها انجام می پذیرد و در مجامع سالانه و ماهانه خود مطرح می شود.

وی یادآور می شود: از مدت ها قبل به دنبال شبکه سازی با حضور نمایندگان تشکل های مردم نهاد و ارگان های دولتی می باشیم که در راستای توانمند سازی و نظارت بر این تشکل ها انجام خواهد شد.

وی از احیای خانه سازمان های مردم نهاد در استان خبر داد و خاطرنشان می کند: این خانه گام موثری در ساماندهی این تشکل ها خواهد بود.

شکری با بیان اینکه در حدود ۱۰۰ تشکل در خصوص اهداف خیریه و نیکوکاری در سطح استان فعالیت می کنند، می افزاید: به لحاظ قانونی تمام تشکل هایی که بخواهند برای جمع آوری نذورات و کمک های مردمی در سطح شهر و حتی در داخل منازل از صندوق صدقات بهره بگیرند باید از شورای نظارت بر عملکرد انجمن های خیریه مجوز بگیرند.

این گزارش می افزاید؛ منافع مشارکت های مردمی و نهاد های مدنی در کار های خیرانه و عام المنفعه بر کسی پوشیده نیست، روی خوش سکه فعالیت انسان های خوش نیت وخوش فکری است که در اکثر این تشکل ها فعالیت می کنند و شاید به طور قاطع بتوان گفت منافع عملکردی آنها دل نیازمندان بسیاری را روشن کرده است ولی روی دیگر سکه سوءاستفاده برخی موسسات است که البته تعداد آنها بسیار کم است.

 بیشتر سمن ها اعم از سمن های عام المنفعه خیریه، آموزشی، فرهنگی و… به دلیل نداشتن منابع مالی مشخص و تعریف شده با عناوین مختلف اقدام به جمع آوری اعانات و نذورات مردمی در قالب صدقات، کمک‌های مردمی نقدی و غیرنقدی می‌کنند، انتقادات بسیاری به روش های سنتی جمع آوری کمک های مردمی وارد می شود.

تعدد صندوق های صدقات در سطح شهر یک آفت است

مدیر کل کمیته امداد امام خمینی(ره) در استان آذربایجان‌شرقی نیز تعدد صندوق های صدقات را در سطح شهر یک آفت می داند و به خبرنگار ایسنا می‌گوید: چه دلیل دارد که زیبایی شهری را فدای روش سنتی جمع آوری نذورات و کمک های مردمی که صندوق صدقات است بکنیم.

حسین دشتی به نقش کمیته امداد در نظارت بر مجوز های صادره برای موسسات خیریه اشاره می کند و می گوید: برای نظارت بر عملکرد این موسسات هیچ گونه ساز و کاری برای کمیته امداد تعریف نشده و نظارت بر عهده فرمانداری ها و نیروی انتظامی و سایر ارگان های مربوطه  می باشد.

وی به افزایش روز افزون صندوق های صدقات مختلف با عناوین مختلف در سطح شهر اشاره می کند و می گوید: کاری با بیلان مالی این صندوق ها ندارم که از حیطه وظایف ما خارج است ولی شهرداری باید ساز و کاری مناسبی برای این قضیه ترتیب ببیند تا زیبایی شهری  فدای اهداف خیرنانه نگردد، .روش های به روزتری برای جمع آوری کمک های مردمی وجود دارد که کمیته امدا امام خمینی بخشی از آنها را به کار برده و نتایج مفید آن را دیده است.

وی می گوید: اطلاعی از بیلان مالی صندوق های سایر موسسات خیریه ندارم ولی در ۹ ماهه اول سال جاری درآمد صندوق های صدقات کمیته امداد در سطح استان در حدود ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بوده است که در مقایسه با سایر کمک های مردمی که به روش غیر سنتی در اختیار کمیته امداد امام خمینی (ره) قرار می گیرد قابل توجه نیست.

دشتی خاطرنشان می کند: برای روش های سنتی باید فکری بکنیم، کثرت صندوق های خیریه برای مردم قابل توجیه نبوده و زیبایی شهری را متاثر کرده است باید در این زمنیه چاره اندیشی صورت بگیرد.

وی ادامه می دهد: پیشنهاد ابتدایی من این است که برای ساماندهی صتدوق های خیریه، برای کارگذاری آنها شهرها را منطقه بندی بکنیم که به عنوان مثال فلان شهرک محدوده جمع آوری نذورات خیریه ای فلان موسسه باشد.

وی با بیان اینکه از همکاری با موسسات خیریه استقبال می کنیم می گوید: با اکثریت انجمن های خیریه تعامل کافی را داشته، و فعالیت موسسات خیریه مجوز دار را مفید می دانیم.