در دهه‌های اخیر افزایش و رشد جمعیت و به تبع آن گسترش شهرنشینی، همچنین رشد و توسعه در بخش‌های کشاورزی و صنعتی منجر به افزایش تقاضا برای مصرف در تمام زمینه‌ها به خصوص آب که مایه حیات تمام جانداران است شده؛ در گذشته نه چندان دور تمام چشمه‌ها، جوی‌ها، رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها، قنات‌ها و چاه‌ها […]
در دهه‌های اخیر افزایش و رشد جمعیت و به تبع آن گسترش شهرنشینی، همچنین رشد و توسعه در بخش‌های کشاورزی و صنعتی منجر به افزایش تقاضا برای مصرف در تمام زمینه‌ها به خصوص آب که مایه حیات تمام جانداران است شده؛ در گذشته نه چندان دور تمام چشمه‌ها، جوی‌ها، رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها، قنات‌ها و چاه‌ها پر آب بود و آب زلال فراوان از هر کوی و برزنی در دشت و دمن جاری بود، مسافران خسته راه در کنار جوی و برکه‌ای در مسیر می‌نشستند بی‌پروا از آب روان می‌نوشیدند و به سر و روی خود می‌ریختند تا خستگی از تن بیرون کنند اما اکنون اکثر آن جوی‌ها و نهرها خشکیده و در کنار آنها کیسه‌های زباله و بطری‌های شیشه‌ای، فلزی و پلاستیکی چیپس و پفک نوشابه تلنبار شده است.
طبق آمارهای رسمی و به اعتقاد کارشناسان، هم اکنون ایران در آستانه بحران آب به سر می‌برد و در سالهای آینده تامین آب به یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین چالش‌های کشور در بسیاری از استان‌ها، شهرها و مناطق تبدیل می‌شود.
هر چند سال‌هاست مسئولان و متولیان مربوطه زنگ خطر بحران آب در کشور را به صدا در آورده‌اند اما متاسفانه کمتر پیش آمده در حفظ و حراست از این مایه حیات اقدامی عملی انجام داده باشیم، تا آنجا که اکنون به واسطه الگوهای غلط مصرف بسیاری از استان‌های کشور با بحران آبی دست و پنجه نرم میکنند.
با وجود این تفاسیر در حال حاضر رنگ قرمز هشدار در خصوص بحران کم آبی در کشور ما پر رنگ و خالص‌تر از هر زمان دیگری است و در مناطقی چون آذربایجان‌شرقی نیز با وجود قرار گرفتن در ناحیه کوهستانی و بارش‌های متوسط بهتر از برخی مناطق خشک کشور، این بحران خود را به وضوح نشان داده و مشکلاتی چون خشک شدن دریاچه ارومیه نیز در بحرانی‌تر شدن این وضعیت چندان بی‌تاثیر نیست. این در حالی است که همه حکایت از لزوم تدبیر جدی در حوزه آب و استفاده بهینه و مدیریت شده از منابع آن در حوزه‌های مختلف دارند.
اتمام هرچه سریع‌تر خط دوم انتقال آب به تبریز
علیرضا ایمانلو مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی در نشست با اعضای شورای اسلامی شهر تبریز با اشاره به اینکه در شرایط کنونی اتمام هر چه سریع‌تر خط دوم انتقال آب به تبریز شهروندان این کلانشهر را از خطر بحران آب نجات می‌دهد، گفت: با توجه به اینکه خط اول حدود ۶۰ درصد آب شهر را تامین می‌کند به دلیل عمر زیاد و فرسوده بودن هر لحظه احتمال ترکیدگی داشته و با ترک خوردن لوله اصلی شهروندان تبریزی با قطعی آب مواجه می‌شوند.
وی افزود: هرچند این پروژه مدتی پیش آغاز شده اما باید با حمایت مسئولان کشوری و استانی جدی گرفته شود و تا دو سه سال آینده به اتمام برسد.
ایمانلو در ادامه به چالش‌ها و مشکلات اولویت‌دار شرکت در کلانشهر تبریز اشاره کرد و گفت: متوسط نیاز فعلی آب شرب کلانشهر تبریز حدود ۴ هزار و ۳۰۰ لیتر در ثانیه می‌باشد که این میزان ۲۰ سال آینده به ۶ هزار و ۸۰۰ لیتر در ثانیه یعنی دو برابر تولید فعلی خواهد رسید.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان خاطرنشان کرد: با توجه به نیاز سالانه کلانشهر تبریز باید ظرفیتی حدود ۴۰۰ لیتر در ثانیه ایجاد کرد و با عنایت به زمان بر بودن طرح آبرسانی از رودخانه ارس به طور حتم اگر تمهیدات لازم برای حداقل ۱۰ حلقه چاه در سال به عمل نیاید، در فصول گرم سال قطعی آب جدی در تبریز را شاهد خواهیم بود.
وی افزود: تکمیل ظرفیت تصفیه خانه فاضلاب تبریز مشکل و تهدید بسیار جدی دیگری است که ضرورت احداث مدول دوم را دو چندان کرده است.
ایمانلو در بخش دیگری از سخنان خود توسعه شبکه فاضلاب شهری را نیاز جدی شهرهای استان و به خصوص کلانشهر تبریز دانست و افزود: اجرای طرح‌های جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب با هدف سالم‌سازی محیط زیست شهری، افزایش سطح بهداشت عمومی، ممانعت از آلودگی آب‌های زیرزمینی همواره مورد تاکید این شرکت بوده است.
وی افزود: تا پایان سال۹۳ بالغ بر یک میلیون و ۶۴۲ هزار نفر با ۵۷ درصد تحت پوشش تاسیسات فاضلاب قرار گرفتند که نسبت به میانگین کشوری ۱۱ درصد بالاتر است و این امر باعث شده در ۱۷ شهر استان و نیز در مسکن مهر کلانشهر تبریز لوله‌گذاری خطوط انتقال و شبکه فاضلاب و به تبع آن واگذاری انشعابات فاضلاب در حال اجرا باشد.
ایمانلو در ادامه ازتخصیص ۳۰ درصد اعتبار اختصاص یافته از محل اعتبارات دریاچه ارومیه به سه پروژه تصفیه‌خانه – شبکه و خط انتقال خبر داد و گفت: پیگیر هستیم این میزان اعتبار تحقق یافته را به ۵۰ درصد برسانیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان در بخش دیگری از سخنان خود از خرید و توزیع پکیج‌های سرشیر و سردوش‌های کاهنده در بین شهروندان تبریزی با قیمت مناسب و حتی اقساطی خبر داد و گفت: این امر به صورت پایلوت و برای اولین بار در سطح کشور در کلانشهر تبریز انجام می‌گیرد و به تدریج در دیگر شهرهای استان توزیع و به فروش خواهد رسید.
وی افزود: در صورت موفقیت در اجرای این طرح و استقبال شهروندان در استفاده از سردوش‌های کاهنده، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود.
ایمانلو خاطرنشان کرد: ایجاد شبکه اضطراری شهرهای بزرگ به خصوص کلانشهر تبریز ضروری بوده و مشکل آبرسانی غرب به شرق و تامین آب شهرک‌های آذران، خاوران، مصلی و شهر جدید شهریار از چالش‌های پیشرو است.
وی افزود: با توجه به افزایش دما و کاهش نزولات جوی در سالهای اخیر و بروز خشکسالی و محدودیت منابع آب شرب در مناطق مختلف کشور و به تبع آن در استان و روند افزایش میزان مصرف آب توسط شهروندان کلانشهر تبریز، احتمال بروز نوسانات مصرف و کمبود آب وجود دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی مصرف سرانه آب در استان برای هر نفر در شبانه روز را ۱۹۰ لیتر دانست و گفت: میانگین استاندارد مصرف سرانه ۱۵۰ لیتر بوده و آذربایجانی‌ها ۳۵ لیتر در شبانه روز بیشتر مصرف میکنند.
ی به همشهریان در خصوص عدم اسراف آب شرب بهداشتی و صرفه‌جویی در خصوص این مایه حیات گفت: آب ارزشمندترین عطیه الهی و مهمترین عامل تداوم حیات موجودات زنده و رکن اصلی توسعه پایدار است.
ایمانلو اضافه کرد: فقدان یا کمبود این مایع حیات‌بخش موجب اختلال در زندگی شهروندان و بروز نابسامانی‌های فراوان می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان آذربایجان‌شرقی با بیان اینکه ۱۵ درصد مشترکان آب بیش از الگوی مصرف آب مصرف میکنند، گفت: ۵۰ درصد زیر الگوی مصرف، ۱۸ درصد معاف و مابقی بین این ارقام مصرف آب دارند.
توزیع عوارض نوسازی در قبوض آب و فاضلاب
شهرام دبیری رئیس شورای اسلامی کلانشهر تبریز در این جلسه به افزایش تعامل شهرداری و آب و فاضلاب اشاره کرد و گفت: شورای شهر تلاش می‌کند تعامل بین شهرداری و آب و فاضلاب را افزایش دهد و به این صورت که اگر در بعضی موارد شهرداری با شرکت آب و فاضلاب در خصوص دادن مجوز حفاری همکاری نکند شورا وارد عمل شده و با رایزنی‌های خود تعامل بین شهرداری و آب و فاضلاب را افزایش دهد.
رئیس شورای اسلامی تبریز در ادامه خواستار توزیع عوارض نوسازی در قبوض آب و فاضلاب شد و گفت: متاسفانه شهروندان تمایل چندانی به پرداخت عوارض نوسازی ندارند و با توجه به اینکه درآمد پایدار شهری از چنین محل هایی تقویت می‌شود از این رو در صورت عدم همکاری شهروندان با مشکلات اعتباری زیادی مواجه خواهیم شد.
وی افزود: شورای اسلامی شهر تبریز از شرکت آب و فاضلاب درخواست می‌کند افزایش تعرفه‌های خود را گردن مصوبات شورا نیندازند بلکه با بیان اینکه افزایش تعرفه‌ها باعث تسریع در ایجاد شبکه فاضلاب می‌شوند شهروندان را قانع کنند.
پیگیر خط دوم زرینه رود و خط انتقال آب از ارس
احتشام حاجی‌پور رئیس شورای اسلامی استان نیز در این جلسه قول داد پیگیر خط دوم زرینه رود و خط انتقال آب از ارس باشد.
وی افزود: با توجه به اینکه در آینده نه چندان دور با بحران بزرگ کم آبی مواجه خواهیم شد از این رو اتخاذ تدابیر لازم امری اجتناب‌ناپذیر است و بنده فکر می‌کنم اگر بحث جداسازی آب شرب و غیرشرب را حداقل در شهرک‌های جدید در دستور کار خود قرار دهیم در دراز مدت به لحاظ بحران آب حداقل آب مشروب خود را حفظ خواهیم کرد.
توجه بیشتر به اطلاع رسانی و ارائه عملکرد شرکت آب و فاضلاب
ایرج شهین‌باهر رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر تبریز نیز در این جلسه بحث اطلاع‌رسانی و ارائه عملکرد توسط شرکت آب و فاضلاب را ناکافی دانست و گفت: هر چند اقدامات زیادی توسط این شرکت در نقاط مختلف شهر صورت می‌گیرد اما چون خروجی مطلوبی ندارد شهروندان در جریان فعالیت‌های شرکت قرار نمی‌گیرند و اغلب شاکی‌اند.
وی در ادامه افزود: باتوجه به اینکه هیچ شهری در دنیا با ضابطه فروشی و تراکم فروشی نمی‌چرخد از این رو به منظور تقویت درآمد پایدار شهری بهتر است در قبال ارائه خدمات شهری به مردم مبالغی از آنها دریافت کرد.
بحران آب را جدی بگیرم
محمدحسین جعفری دیگر عضو شورای اسلامی شهر تبریز نیز به ارائه راهکارهای صرفه‌جویی در مصرف آب اشاره کرد و گفت: ایران در شرایطی در مناطق مختلف داخلی با بحران آب رو به رو می‌شود که در خارج از مرزها و با کشورهای همسایه هم می‌تواند در سالهای آینده سرحق آب رودخانه‌های مرزی مشکلات متعددی داشته باشد، موضوعی که ایران در جریان جنگ تحمیلی با آن رو به رو شد و در حال حاضر سرحق آب رود هیرمند، بین ایران و افغانستان مشکلاتی وجود دارد. بنابراین با توجه به اینکه اغلب جنگ‌های دنیا برسر آب اتفاق خواهد افتاد از این رو دقت در برنامه‌ریزی طولانی مدت لازم بوده و صرفه‌جویی در مصرف آب یکی از ملزومات اساسی این مهم است.
وی استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب را یکی از روش‌های صرفه‌جویی برشمرد و گفت: مردم با استفاده از این دستگاه‌ها به طور اتوماتیک صرفه‌جویی خواهند کرد.
جعفری سرشیرها و دوش‌های آب را از ابزارهای دیگر صرفه‌جویی دانست و گفت: در صورت فرهنگ‌سازی و تشویق مردم به استفاده از این وسائل خود به خود در مصرف آب صرفه‌جویی قابل توجهی می‌شود.
وی همچنین ترکیدگی لوله را عامل مهم هدر رفت آب دانست و خواستار رسیدگی بیش از پیش آب و فاضلاب در اصلاح لوله‌های آب شد.
استفاده از مکانیسم تشویقی برای کاهش مصرف آب
اکرم حضرتی عضو دیگر شورای اسلامی شهر تبریز نیز استفاده از مکانیسم تشویقی را یکی از راهکارهای تاثیرگذار در کاهش مصرف آب دانست و گفت: هر چه از مکانیسم‌های تشویقی بیشتر استفاده کنیم به مراتب بهتر از تنبیه و جریمه نتیجه خواهیم گرفت.
وی افزود: همچنین شیوه‌های مورد استفاده در زمینه فرهنگ‌سازی توسط شرکت آب و فاضلاب استان قدیمی شده است. چرا که این شرکت به جای فرهنگ‌سازی برای صرفه‌جویی آب در مناطق برخوردار که مصرف غلط آب دارند، مناطق کم برخوردار را دعوت به صرفه‌جویی می‌کند.
وقتی به نقشه جهان نگاه می‌کنید با دیدن مناطق آبی‌رنگ که دوسوم زمین را فراگرفته‌اند احتمالاً فکرش را هم نمی‌کنید که شاید زمانی برسد که هیچ کاری در جهان مثل آب خوردن دشوار و طاقت فرسا نباشد.
اگر همیشه برای جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها پای نفت در میان بود در چند سال آینده آب مسئله‌ای خواهد بود که شاید شدیدترین درگیری‌ها در دنیا را رقم بزند. القاعده، حملات تروریستی، نبردهای فرقه‌ای و ناآرامی‌های خیابانی را فراموش کنید؛ دهه آینده زمان دشوار جنگ آب است. سازمان ملل متحد گزارش داده که وضع مصرف آب در جهان اگر همینطور پیش برود تا سال ۲۰۲۵، ۱٫۸ میلیون نفر از مردم جهان در کشورها یا مناطقی زندگی میکنند که با بحران مطلق کمبود آب مواجه هستند.
با توجه به کاهش شدید آب در دجله و فرات، ایران، ترکیه، عراق، اردن پیش‌بینی شده که کشورهای مختلف جهان مانند آمریکا طی ۱۰ سال آینده با مشکلات آب دست و پنجه نرم میکنند که تنش‌ها در مناطق مختلف دنیا را بیشتر می‌کند و علاوه بر درگیری کاهش همکاری کشورها با یکدیگر را رقم می‌زند. با وجود همه تلاش‌های صورت گرفته هنوز هیچ نظام و سازمان جدی‌ای برای تنظیم مصرف منابع آبی در میان کشورها وجود ندارد و برخی حتی با پیش‌بینی جنگ میان کشورها پیشنهاد تشکیل نیروهای کلاه سبز(معادل نیروهای حافظ صلح کلاه آبی سازمان ملل) را داده‌اند.
کاهش آب می‌تواند علاوه بر این با کاهش تولید غذا و انرژی، مناطق و دولت‌های مختلف را دچار مشکلات کند. جنگ آب یک موضوع تخیلی برای آینده دور نیست؛ از همین حالا نشانه‌های تنش‌ها و اختلاف‌ها درباره این مسئله به خوبی دیده می‌شود. شاید بهترین نمونه در این رابطه در سال گذشته میلادی اختلاف میان مصر و اتیوپی بر سر آب نیل بود که ۲ کشور را حتی تا آستانه یک درگیری نظامی پیش برد.
منبع : فارس
