بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم دستگاه دیپلماسی کشور تعامل و همکاری با کشورهای منطقه بویژه جمهوری آذربایجان را در اولویت سیاست خارجی خویش قرار داد. در این راستا رئیس جمهور روحانی در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس با الهام علی اف همتای آذری خویش دیدار نمود که این دیدار فصل نوینی را در روابط دو جانبه ایران و آذربایجان گشود. این دیدار در حالی بین روسای جمهور ایران و آذربایجان برگزار گردید که روابط دو جانبه باکو-تهران سالها دچار تنش شده بود.

   الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان بنا به دعوت همتای ایرانی خویش در مورخه ۲۰ فروردین ماه سال ۱۳۹۳ به ایران سفر و با مسئولان ایرانی در مورد بسط و توسعه روابط دو جانبه به مذاکره نشست که در این سفر چندین تفاهم نامه همکاری شامل یک یادداشت تفاهم بین وزارتخانه های ورزش و جوانان ایران و آذربایجان،یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت کشور ایران و وزارت حوادث غیرمترقبه آذربایجان،یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت راه و شهرسازی ایران و وزارت محیط زیست و منابع طبیعی آذربایجان و موافقتنامه همکاری درباره ساخت و بهره برداری نیروگاه های برق آبی،اردوباد و مارازاد به امضای طرفین رسید.

   در پاسخ به دعوت الهام علی اف،روحانی رئیس جمهور کشورمان در مورخه ۲۱ آبان ماه سال ۱۳۹۳ به باکو سفر کرد.در این سفر پنج تفاهمنامه در زمینه های اطلاعات و فناوری و ارتباطات،اقتصادی و فنی،پست،انرژی‌های تجدیدپذیر و ساماندهی رودخانه‌های مرزی به امضای مقامات عالی رتبه دو کشور رسید.

   دکتر روحانی پس از امضای اسناد و یادداشت تفاهم‌های همکاری بین تهران و باکو در نشست مشترک خبری در باکو با بیان اینکه روابط دو ملت ایران و آذربایجان شایسته تحرک بیشتری است،اظهار داشت که مردم ایران و آذربایجان یک روح واحد در دو جسم و کالبد هستند و از فرهنگ،اعتقادات،دین و مذهب و تاریخ مشترکی برخوردار می‌باشند،لذا پایه اصلی برای توسعه روابط بین دو ملت کاملا فراهم است و باید از این پایگاه مستحکم به نفع منافع دو ملت بهره‌برداری کنیم.

رئیس‌ جمهوری ایران با بیان اینکه بدون تردید ارتباط نزدیک بین دو دولت منفعت بالاتر دو ملت و دو کشور را به ارمغان خواهد آورد،اظهارداشت که اقتصاد دو کشور می‌تواند مکمل و در کنار هم قرار بگیرد،لذا باید کاری کنیم که تجار و سرمایه‌گذاران دو کشور هر چه بیشتر به هم نزدیک‌تر شوند.روحانی افزود که ایران و آذربایجان در زمینه انرژی،تجارت،ارتباطات،علم و فناوری و در بخش فرهنگی ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری دارند و امروز اراده جدی در دو دولت برای فعال کردن این ظرفیت‌ها و ایجاد روابط نزدیک‌تر بین دو کشور وجود دارد.

   رئیس جمهوری ایران خاطر نشان کرد که آذربایجان و ایران در جایگاه جغرافیایی خود می‌توانند به عنوان پل ارتباطی یکدیگر تعریف شده و مکمل کریدوری از دریای عمان و خلیج فارس تا دریای سیاه باشند.روحانی در ادامه استفاده از ظرفیت‌های دریاچه خزر و صیانت از آن را مورد تاکید قرار داد و گفت که خزر دریاچه صلح و دوستی و توسعه ملت‌هایی است که در طول قرن‌ها در کنار آن با هم زندگی کرده‌اند و امروز باید از ظرفیت‌های آن به نفع منافع ملت‌های خود استفاده کنیم.رئیس جمهوری ایران با تاکید بر گسترش روابط توریستی بین دو کشور گفت که روابط توریستی را به نفع اقتصاد،فرهنگ،امنیت و ثبات همدیگر تلقی کرده و از گسترش روابط دو کشور در این زمینه حمایت می‌کنیم.

   روحانی با بیان اینکه ایران و آذربایجان در زمینه امنیت و ثبات منطقه به دنبال مشارکت و همکاری با یکدیگر هستند،اظهار داشت که ایران خواستار و حامی صلح،ثبات و دوستی در منطقه است و در این راستا هر نوع کمکی که لازم باشد را انجام خواهد داد.روحانی تصریح کرد که ایران و آذربایجان به دنبال روابط نزدیک و صمیمی با یکدیگر بوده و به صراحت اعلام می‌کنیم که اجازه نخواهیم داد،کشور ثالثی بخواهد مشکلی در روابط دو ملت ایجاد کند.وی در ادامه با قدردانی از حمایت های آذربایجان در مجامع بین‌المللی از حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای ایران گفت که ایران هم حامی حقوق آذربایجان در مجامع بین‌المللی است.رئیس جمهوری ایران در ادامه با بیان اینکه رود ارس مرز دوستی بین دو کشور است،گفت که مرزی را که بخواهد بین دو ملت فاصله ایجاد کند،هرگز نمی‌پذیریم و رودخانه ارسی را قبول داریم که موجب شکوفایی دو کشور و دو ملت باشد.

   الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان نیز در این نشست خبری با اشاره به اینکه رابطه دوستی و برادرانه بین ایران و آذربایجان برقرار است،اظهار داشت که در روابط ریشه‌دار دو کشور دوستی و برادری نهفته است و این اساس و پایه مهمی است که می‌تواند روابط دو کشور را تقویت کند.وی گفت که آذربایجان در تمامی مجامع بین‌المللی در کنار ایران قرار دارد.رئیس جمهوری آذربایجان با اشاره به اهتمام کشورش به گسترش روابط اقتصادی و سیاسی با ایران،گفت که روابط گسترده سیاسی و اقتصادی بین دو کشور می‌تواند موجب صلح و ثبات در منطقه شود.الهام علی‌اف تصریح کرد که روابط دوستی ایران و آذربایجان پایدار است و هیچ قدرتی نمی‌تواند روابط دوستانه ما را بهم بزند.

   همچنین نهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و آذربایجان به مدت دو روز در ۱۴ و ۱۵ مرداد ماه سال ۱۳۹۳ در شهر باکو برگزار گردید که در این نشست ایران و آذربایجان به توافقاتی در زمینه های اقتصادی،تجاری و بانکی رسیدند.

علیرغم تلاش مسئولان ایرانی برای بهبود روابط دو جانبه،در روزهای اخیر برخی تحولات بر روابط دو کشور ایران و آذربایجان سایه انداخته است.

   نمایش برنامه فتیله شبکه دو ایران کافی بود تا بار دیگر عناضر ضد ایرانی در باکو در امور داخلی ایران دخالت و به رهبران کشورمان توهین نمایند.حزب همبستگی شهروندی آذربایجان که از احزاب مخالف جمهوری اسلامی ایران در باکو می باشد،با صدور بیانیه ایی با اشاره به نمایش برنامه فتیله شبکه دو ایران تهران را به نقض حقوق آذریهای ایران از جمله عدم اجازه به آذریها برای تدریس و تحصیل به زبان مادری و تبلیغ فرهنگ آذری و نیز تحقیر آذریها متهم نمود.در این بیانیه آمده بود که نمایش برنامه فتیله نشان داد که فارس های ایران سیاست تحقیر آذریهای این کشور را دنبال می کنند و تحقیر آذریها در این نمایش عمدی بوده است.در خاتمه این بیانیه حزب همبستگی شهروندی آذربایجان خواستار رعایت حقوق آذریها و نیز خاتمه تحقیر آذریها از سوی دولت ایران شده و تاکید کرده بود که عدم رعایت حقوق آذریهای ایران از سوی دولت تهران به عدم وجود یک دولت آذری در مناطق آذری نشین بر می گردد.همچنین صابر رستمخانلی رئیس حزب همبستگی شهروندی آذربایجان ضمن اهانت به رهبران ایران افزود که توهین به آذریها در ایران عمدی بوده و تکرار آن نیز نشان دهنده خصومت فارس ها با آذریهاست.وی با ارمنی پرست توصیف کردن رهبران ایران تاکید کرد که حتی تغییر رژیم در ایران نیز نتوانسته است از حجم توهین ها به آذریها بکاهد.وی در خاتمه از آذریهای ایرانی خواست تا اجازه تحقیر به تاریخ،زبان،هویت و ارزشهای خویش را ندهند.حزب امید آذربایجان هم با انتقاد از تحقیر آذریها در ایران توسط فارس ها،بازداشت تعدادی از آذریهای ایران در جریان اعتراض به اقدام برنامه فتیله شبکه دو را محکوم و از جامعه بین المللی خواست تا در قبال نقض حقوق آذریهای ایران بی تفاوت نماند.فرج قلی اف رئیس ضد ایرانی حزب احیای ملی آذربایجان و نماینده مجلس ملی آذربایجان با اشاره به نمایش برنامه فتیله شبکه دو ایران افزود که تحقیر آذریها از سوی مسئولین رده بالای ایرانی هدایت می شود و عوامل این برنامه ابزار دست مسئولان ایرانی هستند.وی با اشاره به ضرورت بیداری آذریهای ایران تاکید کرد که تنها راه نجات آذریهای ایران از دولت مرکزی تشکیل دولت مستقل از سوی آذریها است.سایت خبری آذر نیوز وابسته به صابر رستمخانلی در جهت تحریک مردم مناطق آذری نشین ایران در طی گزارشی اعلام کرد که در جریان تجمع مردم شهر ارومیه در اعتراض به نمایش برنامه فتیله شبکه دو یک معترض آذری بنام علی اکبر مرتضی اوغلو توسط نیروهای پلیس بشدت زخمی و بعد در اثر جراحات وارده فوت کرده است.از سوی دیگر تعدادی از اعضای “تشکیلات جوانان ملی گرای آذربایجان” در اعتراض به نمایش برنامه فتیله شبکه دو ایران قصد تجمع در مقابل سفارت ایران در باکو را داشتند که با مداخله نیروهای پلیس پراکنده شدند.معترضین اعلام داشتند که در صورت ادامه تجمعات اعتراض آمیز در شهرهای آذری نشین ایران به برگزاری تجمع در مقابل سفارت ایران در باکو ادامه خواهند داد.

   مطمئنا در صورت اعتراض تهران دولت باکو مثل دفعات قبل تاکید خواهد کرد که تحرکات عناصر ضد ایرانی در آذربایجان به حاکمیت آذربایجان ربطی ندارد ولی عناصر ضد ایرانی در آذربایجان به طریقی به دولت باکو وابسته هستند.

   از سوی دیگر اخیرا دولت ایران اعلام داشته است که ادامه اکتشاف در “میدان نفتی سردار جنگل” که آذربایجان هم در مورد این میدان نفتی ادعای مالکیت دارد،را شروع خواهد کرد.

   به نظر می رسد که این موضوعات روابط دو جانبه تهران-باکو را دوباره به حاشیه خواهد برد و سیاست تنش زدایی دولت یازدهم در قبال جمهوری آذربایجان به چالش برخواهد خورد.

علی حیدری منور