تبریز شهر اولین‌ها، این روزها میزبان بیش از ۶۸۰ عکاس از ۷۹ شهر از ۳۲ استان‌های کشورمان است، این عکاسان، در طول مدت ۵ روز حضور در شهر تبریز می‌خواهند، به نوعی با هنر عکاسی‌شان، زیبایی‌های تبریز، میراث فرهنگی و بافت‌ها و اماکن تاریخی شهر اولین‌ها، صنایع دستی تبریز، آداب و رسوم مردم نخستین پایتخت […]
تبریز شهر اولین‌ها، این روزها میزبان بیش از ۶۸۰ عکاس از ۷۹ شهر از ۳۲ استان‌های کشورمان است، این عکاسان، در طول مدت ۵ روز حضور در شهر تبریز می‌خواهند، به نوعی با هنر عکاسی‌شان، زیبایی‌های تبریز، میراث فرهنگی و بافت‌ها و اماکن تاریخی شهر اولین‌ها، صنایع دستی تبریز، آداب و رسوم مردم نخستین پایتخت تشیع جهان اسلام و به ویژه مناسبت‌های فرهنگی، ملی و مذهبی، مشاهیر و مفاخر تبریز، ترافیک شهری، فرهنگ شهرنشینی، صنعت تبریز، مردم، ورزش، کار و زندگی، مشاغل فراموش شده در اولین‌ها و حتی موضوعات آزاد مرتبط با این شهر، را در قاب بگیرند.
به سخن دیگر، امسال عکاسان برگزیده ششمین جشنواره ملی عکس فیروزه تبریز، برای شرکت در بخش مسابقه اسکار عکاسی ایران، راهی شهر اولین‌ها شده‌اند، تا بزرگ‌ترین رقابت عکاسی حضوری کشور را رقم بزنند.
حسین آذرنیا مدیرعامل سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز در این رابطه گفت: پس از اعلام فراخوان و ثبت‌نام ارسال مدارک درخواستی، هنرمندان راه یافته به مرحله مسابقه ششمین جشنواره ملی عکس فیروزه معرفی شده و این هفته به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
وی افزود: فیروزه امسال با استقبال ۶۸۷ عکاس از ۳۲ استان کشور مواجه شد و با توجه به حضوری بودن این رقابت، شاهد رقابت تنگاتنگی در این دوره از جشنواره خواهیم بود.
آذرنیا تعداد شرکت‌کنندگان بومی را ۲۹۰ هنرمند عکاس و تعداد شرکت‌کنندگان غیربومی را ۳۹۷ هنرمند عکاس برشمرد و تصریح کرد: تعداد آقایان ثبت‌نام کننده تقریبا دو برابر خانم‌هاست و در برابر ثبت‌نام ۲۴۵ خانم عکاس، ۴۴۲ نفر از آقایان علاقمند به شرکت در عکس فیروزه، تمایل خود را برای شرکت ابراز کرده‌اند.
مدیرعامل سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز گستره حضور این هنرمندان را از ۷۹ شهر از تمامی استان‌های کشور معرفی نمود و گفت: ششمین جشنواره عکس فیروزه میزبان اندیشه‌های جدید و توانمندی‌های منحصر به فرد هنرمندان عکاس کشور برای ثبت جلوههای بی‌بدیلی از فرهنگ و هنر و تاریخ شهر تبریز خواهد بود.
به گفته وی، دامنه تحصیلی ثبت‌نام کنندگان هم در نوع خود جالب توجه است و بیشترین تعداد شرکت کنندگان با ۳۸۵ نفر دارای مدرک تحصیلی لیسانس هستند.
آذرنیا افزود: پس از این رده، دارندگان مدرک دیپلم با ۱۱۴ نفر، فوق لیسانس با ۱۰۹ نفر و فوق دیپلم با ۷۱ نفر رده‌های بعدی را در اختیار دارند.
آذرنیا از ثبت‌نام ۳ شرکت‌کننده با تحصیلات زیر دیپلم و ۵ نفر با مدرک تحصیلی دکترا خبر داد و این تنوع را نشان دهنده فعالیت گسترده هنرمندان عکاس در تمامی رده‌های تحصیلی و سنی دانست.
* پا به پای عکاسان در شهر اولین‌ها
با این وجود، این جشنواره ملی از سوی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز برای تداوم فعالیت‌های فرهنگی و هنری برگزار می‌شود. این جشنواره به صورت حضوری و سالانه و به عبارت دیگر هر سال در فصلی مشخص انجام می‌گیرد.
به عبارت دیگر، جشنواره سال گذشته نیز در آستانه هفته نکوداشت تبریز، در شهریورماه با هدف نکوداشت یاد و خاطره اولین‌های شهر تبریز و به خصوص عکاسی، برگزار شد. در پنجمین دوره آن جوایز ویژه‌ای هم به نام اساتید برجسته این رسانه «جایزه ویژه دکتر هادی شفائیه، بنیانگذار عکاسی آکادمیک ایران، جایزه ویژه اسماعیل عباسی، به پاس نیم قرن معلمی، تألیف، ترجمه و برگزاری نمایشگاه‌ها و نقش تأثیرگذار وی در رویدادهای عکاسی کشور و جایزه ویژه هنرمند فقید، زنده یاد خانعلی صیامی، تصویرگر طبیعت و فرهنگ بومی آذربایجان» اختصاص یافته بود، که به عکاسان برگزیده آن دوره این جوایز اهدا شد.
* دار و ندار تبریزها، در قاب تصویر
در حقیقت، جشنواره ملی عکس فیروزه تبریز، بزرگ‌ترین اجتماع عکاسان تخصصی کشور است که هر ساله به صورت زنده برگزار می‌شود و عکاسان ضمن حضور در تبریز به عکاسی از این شهر فرهنگی و تاریخی می‌پردازند.
معرفی تبریز برای همگان، تلاش برای ارتقای هنر عکاسی تبریز، جمع‌آوری آثار و عکس‌های زیبا از تبریز، نگاه بدیع و امروزین به چهره تاریخی و گذشته شهر تبریز، شناسایی زیبایی‌های فردی (شهروندی) و شهری تبریز و تلاش برای توسعه آن، ترغیب و تشویق عموم شهروندان برای به تصویر کشیدن زیبایی‌های شهر تبریز، ایجاد زمینه و بستر لازم برای ورود عکاسی به شکل حرفه‌ای در زندگی مردم شهر، شناساندن هر چه بهتر توانایی‌های تبریز دیروز و امروز و ارتقای هنر عکاسی این شهر و … از جمله اهداف شش دوره این جشنواره اعلام شده است، که به نظر می‌رسد، با توجه به ظرفیت‌های که در گذشته و در حال حاضر از شهر تبریز، وجود داشته و دارد، انتظار می‌رود، عکاسان سراسر کشورمان ایران عزیز، با توجه به توانمندی‌های که از آنها سراغ داریم، در جشنواره‌های بعدی با اندیشه‌های جدید و نو هنر عکاسی شان را برای ثبت جلوههای بی‌بدیلی از فرهنگ، هنر و تاریخ شهر اولین‌ها بکار گیرند.
* عکاسان تبریز را در سفر قاب میکنند
با این اوصاف، البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت و آن اینکه، روزی روزگاری نه چندان دور، یعنی سال ۱۲۲۲ هجری قمری این شهر مهد هنر عکاسی بود. آنچه در این زمینه حائز اهمیت است، اینکه فن عکاسی و عکسبرداری نیز برای نخستین بار در شهر تبریز و به همّت و ابتکار ملک قاسم میرزا در (۱۲۷۷-۱۲۲۲ ه.ق) انجام شد.
در واقع، نخستین دستگاه‌های عکاسی به روش داگرئوتیپ، به در خواست محمد شاه قاجار از کشورهای روسیه و انگلیس به دربار ایران وارد شد. با اطلاعاتی که از کتاب و مقالات گوناگون تألیف دکتر«خلیل خان اعلم الدوله ثقفی» و از یادداشت‌های «ریشار خان»، اولین عکاسی که اعتماد السلطنه از او نام برده، حاصل می‌شود این است که اولین عکسبرداری روی صفحه نقره در سال ۱۲۶۰ هجری قمری در تبریز، زمانی که ناصرالدین میرزا ولیعهد بود، صورت گرفته است. ناگفته نماند، این دو دستگاه دوربین داگروتیپ یکی اهدایی از طرف ملکه انگلیس و دیگری هدیه امپراطور روسیه بودند.
* تبریز به سبک هنر عکاسی
با این وجود، به نظر می‌آید، برپایی این چندین دوره« جشنواره ملی عکس فیروزه تبریز» با این توانمندی، کیفیت بالا، منظم و دقیق با حضور گسترده عکاسان برجسته کشورمان از سوی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز، نیز به نوعی یادآور احیا و باز‌آفرینى نقش و جایگاه شهر تبریز به عنوان مهد و تمدن هنر عکاسی و عکسبرداری است، که در روزگار خود؛ این سرزمین پرچمدار مهد تمدن، هنر، فرهنگ، علم و دانش بشری در جهان بود.
از سوی دیگر، برای ثبت جلوههای ویژه این شهر از سوی عکاسان حرفه‌ای کشورمان کافی است، به گذشته و تاریخ شهر اولین ها یک نگاه مختصری داشته باشیم، که همه چیز برای ثبت هزاران سوژه در مورد آثار تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و … برای عکاسان فراهم شده است، از این رو، کارشناسان این حوزه بر این باور هستند که تاریخ گواه نام درخشان آذربایجان است که به عنوان مهد تمدن همواره مورد توجه بوده است. این دیار دیرینه تاریخ که به قولی مهد «اولین‌هاست» در عرصه صنعت‌های مدرن از همان ابتدا تاریخچه روشنی برای خود رقم زده و در پذیرش روند مدرن‌گرائی اروپایی و به علت رفت و آمد بازرگانان و مسیون‌های اروپایی از دوران آق‌قویونلوها و قراقوینلوها و سپس صفویه به تبریز و همچنین در دوره قاجاریه به ویژه پس از جنگ‌های ایران و روس و افزایش نقش همسایگی روس‌ها، زودتر از استان‌های دیگر با پدیده‌های تازه یافته در غرب آشنا شده است.
* تبریز، چشم و چراغ ایران
تأسیس نخستین چاپخانه، نخستین مرکز آموزشی، انتشار نخستین روزنامه، اولین کتاب داستان مصور کودکان، اولین رمان، نخستین دایره المعارف اسلامی، اولین مدرسه کرو لال‌ها، اولین کودکستان، اولین مدرسه نابینایان، اولین مدرسه به سبک نوین، اولین مدارس حرفه‌ای و بازرگانی، نخستین کتابخانه عمومی، اولین سینما، اولین نمایشنامه و تئاتر، اولین عکاسی، اولین دانشکده فرش، نخستین برج آتش نشانی، اولین تشکیل شوراهای مردمی، اولین بلدیه، اولین نظمیه، نخستین انجمن زنان و … در آذربایجان گواه این مدعاست».
* تبریز، سرزمین ناشناخته برای ثبت تصاویر برای ماندگاری در تاریخ
نکته حائز اهمیت دیگر در این مقوله اینکه، شهر تبریز همچنین به عنوان نخستین پایتخت جهان تشیع نیز مشهور است. و به سبب موقعیت مناسب خود، درگذشته از مراکز تجاری منطقه بوده و هم اکنون نیز یکی از مراکز مهم صنعتی در سطح ایران محسوب می‌شود. این شهر در دو سده اخیر، مبدأ بسیاری از تحولات اجتماعی، فرهنگی و صنعتی در کشور بوده و نقشی کلیدی در تحولاتی مانند انقلاب مشروطیت، انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ و مدرنیزه کردن کشورمان در عرصه‌های مختلف داشته است.
البته نباید فراموش کرد که شهر تبریز به شهر تاریخ‌ساز، شهر حماسه‌ها و شهر اسطوره‌ها نیز ملقب شده است، به طوریکه «کاوش‌های اخیر باستان‌شناسی در محوطه مسجد کبود وجود تمدن و فرهنگ بیش از ۴۵۰۰ ساله را در این شهر به اثبات رسانده و در صورت کشف محل دژ (تاروئی تارماکیس) در محدوده فعلی شهر تبریز، بر اهمیت تاریخی آن هم افزوده خواهد شد».
* شهر اولین‌ها، جایی سحر آمیز که تو را می‌خواند
به هر حال، براساس«نوشته‌های مورخان و جهان‌گردان در سده‌های بعد از اسلام، تبریز نه تنها از شهرهای مهم و معتبر آذربایجان، بلکه از شهرهای مهم کشور نیز بوده است. عبور جاده ابریشم از نزدیکی آن موجب شکوفایی اقتصادی و فرهنگی شده و ارتباطات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی موجبات تغییر و تحول فرهنگ، تمدن و آداب و رسوم مردم این سرزمین گردیده و مقدمات ایجاد بسیاری از علوم، مکاتب، موسسات و نهادهای مدنی برای اولین‌بار در کشور را به ارمغان آورده‌است و نام شهر تبریز را به‌عنوان «شهر اولین‌ها» در کشور بلند کرده است».
بنابراین به عقیده کارشناسان حوزه مسایل شهری و اجتماعی از جمله « عناوینی که شایسته نام و سرزمین حماسه و غیرت شهر تبریز است، شهر پیشگامان و به عبارتی«شهر اولین‌ها» است. چرا که در هر زمینه‌ای که بنگریم خواهیم دید، یکی از اولاد خلف با عزم این دیار، با کوچک شمردن دشواری‌های بزرگ قدم پیش گذاشته و با گشودن راه نوینی در پیش پای هموطنانش آنان را با یکی از اصول تمدن جدید آشنا ساخته و با هموار نمودن ناهمواری‌ها صفحه جدیدی را در تاریخ معاصر این مرز و بوم ورق زده است».
بر این اساس، نمونه بارز این مدعا برگزاری چندین دوره «جشنواره ملی عکس فیروزه تبریز» در شهر اولین‌هاست، که امیدواریم این جشنواره برای احیا و باز‌آفرینى نقش و جایگاه شهر تبریز به عنوان مهد و تمدن هنر عکاسی و عکسبرداری در ایران، همچنان با این قوت برگزار شود.
