۳۱

شهریور تداعی کننده اولین روز جنگ تحمیلی در سال ۵۹ است، هر چند از دو ماه پیش تحریکات همسایه غربی علیه ایران آغاز شده بود.

سال ۱۳۵۸ صدام حسین و حزب بعث قدرت حاکم در کشور عراق بوده و جاه طلبی‌های مرد اول سیاسی این کشور تصرف بخشی از خاک ایران بود.

در سال‌های اولیه بعد از انقلاب شکوهمند، ایران با چالش‌های زیاد سیاسی روبه‌رو بوده و همین بر جسارت صدام برای سوء استفاده از این موقعیت ایجاده شده می‌افزود. هر چند توان نیروی‌های هر دو کشور در سال ۵۹ تقریبا برابر بود، اما کارشناسان و صاحب نظران عراقی بر این باور بودند که ترک خدمت و یا برکناری بعضی از فرماندهان و خلبانان نیروی هوایی ایران، خروج مستشاران نظامی آمریکا، ضعف نگهداری، عدم تامین قطعات هواپیماها و حوادثی سیاسی که در پایگاه‌های هوایی ایران مانند پایگاه تبریز و همدان رخ داده و به برکناری و یا حتی اعدام برخی نظامیان انجامیده بود، به شدت توان نیروی هوایی ایران را کاهش داده است.

به  نظر مستشاران عراقی تمام ۷۹ فروند هواپیماهای پیشرفته اف ۱۴ ایران پیش از آغاز جنگ غیر عملیاتی بوده و تنها نیمی از هواپیماهای اف ۴ و اف ۵ ایران می‌توانستند در جنگ علیه این کشور مشارکت داشته باشند.

فرمانده‌هان نظامی عراق با الگوبرداری از حمله شش روزه اسرائیل به اعراب که به شکست سنگین ائتلاف اعراب منجر شد، در صدد بودند که با حمله گسترده به پایگاه‌های هوایی ایران در روز اول جنگ، تقریبا نیروی هوایی ایران را غیر عملیاتی کرده تا نیروی زمینی این کشور با نفوذ به ایران به اهداف پلید خود دست یابند.

تهاجم غیر رسمی عراق

صدام حسین سال ۵۸ به عنوان رییس جمهور زمام حکومت عراق را بر دست گرفته و از همان روزهای نخستین به دنبال بهانه‌ای برای لغو قرارداد ۱۹۷۵ الجزیره با ایران بود که خطوط رسمی مرزهای این دو کشور را مشخص می‌کرد.

از ابتدای سال ۵۹ لشگرهای عراق به سمت مرزهای ایران انتقال یافته و این کشور در شرایط تهاجم نظامی قرار گرفت.

روزنامه کیهان در شماره‌های ۱۰۹۸۲ و ۱۰۹۸۵ اردیبهشت ۵۹ از حمله یک فروند هلی‌کوپتر عراقی به یکی از پاسگاه‌های مرزی ایران و همچنین حمله نیروی زمینی این کشور به شهر پاوه خبر داد که به شکست مهاجمان منجر شد.

چند روز بعد هواپیماهای عراقی به چند پاسگاه مرزی در استان ایلام حمله کردند.

با توجه به تحرکات وسیع عراق، پایگاه‌های هوایی تبریز، دزفول و همدان در آماده‌باش قرار گرفته و ماموریت گشت‌زنی از مرزهای ایران با کشور عراق به هواپیماهای اف ۵ پایگاه هوایی دزفول محول شد که در همین ماموریت‌ها یک هواپیمای اف ۵ ایران در خاک کشور مورد تهاجم قرار گرفته و سقوط کرد و خلبان آن به شهادت رسید.

گزارشات روزانه از گشت‌زنی‌ها حاکی از استقرار گسترده تانک‌ها و نفربرها عراقی در مرز این کشور با ایران حکایت داشت و حملات پراکنده عراقی‌ها در تیر و مرداد سال ۵۹ روز به روز شدت گرفت. روزنامه کیهان روز دو شهریور با انتشار اطلاعیه ستاد عملیات مشترک ارتش ایران از حمله هوایی عراق به سه استان کردستان، ایلام و کرمانشاه خبر داد.

۱۵ شهریور اوج درگیری بین دو کشور پیش از آغاز رسمی جنگ تحمیلی بود که هواپیماهای عراقی به ایران حمله کرده و ۴۸ ساعت نیز نبرد بی‌امان بین یگان‌های ارتش دو کشور صورت گرفته بود. (کیهان ۳ شهریور ۱۳۵۹)

روزنامه کیهان در تیتر دوم خود در روز ۱۸ شهریور ۱۳۵۹ از نبرد شدید فانتوم های ایرانی با میگ های عراقی خبر داده بود که به سقوط یک هواپیمای میگ عراقی و فرار سایر هواپیمای این کشور شده بود.

۳۱ شهریور آغاز رسمی جنگ

ساعت ۱۴ روز ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ هواپیماهای عراقی با تهاجم گسترده به خاک ایران، مناطق مهم نظامی و اقتصادی را مورد حمله قرار دادند. استراتژی زمین گیر کردن نیروی هوایی ایران در راس اهداف تهاجم عراق بوده و جنگنده‌های عراقی در این روز تقریبا به تمام پایگاه‌های هوایی مهم ایران حمله کردند.

انتخاب ساعت ۱۴ برای حمله به دلیل تغییر شفیت کارکنان نیروی هوایی و پدافند بوده تا فرصت دفاعی ایران به حداقل رسد. با وجود این غافلگیری، میزان خسارات به ایران در روز اول جنگ بسیار کمتر از تصور عراقی‌ها بوده و در واقع نیروی هوایی عراق به رغم داشتن هواپیماهای نظامی روز دنیا، به دلیل نداشتن تجربه لازم خلبانان و ترس و وحشت رو در رویی با نیروهای نظامی ایران دستاورد خاصی را به دست نیاورند.

حملات روز اول جنگ به کدام نقاط کشور بود

هواپیماهای عراقی روز ۳۱ شهریور ماه ۱۵ شهر ایران را مورد هدف قرار دادند که این شهرها عبارت بودند از تهران، تبریز، آبادان، همدان، دزفول، امیدیه، بوشهر، کرمانشاه، اصفهان، ارومیه، دهلران، ایلام، اهواز، مریوان و مهران که تقریبا تمامی پایگاه های هوایی و مناطق نظامی، مسکونی و صنعتی را شامل می‌شود.

آمار خسارات وارده شده به ایران در روز اول جنگ در کتاب نبردهای نیروی هوایی مربوط به مرکز مطالعات راهبردی نهاجا به شرح زیر آمده است:

تهران: حمله به پایگاه اول شکاری و فرودگاه مهرآباد که به متلاشی شدن یک هواپیمای سی – ۱۳۰ و یک بوینگ سوخت رسان ۷۰۷ منجر شد و به هفت هواپیمای دیگر خسارت جزیی وارد شد. در کمترین زمان ممکن هواپیماهای نظامی و ترابری این پایگاه برای مصونیت از حمله مجدد هواپیماهای عراقی به شهرهای کرمان، اصفهان، شیراز و مشهد انتقال یافتند.

همچنین کارخانه ایران خودرو و شهرک مسکونی آپادانا نیز در این روز بمباران شد که تنها به یک کامیون خسارت کلی وارد شد.

تبریز: فرودگاه، پالایشگاه، ایستگاه رادار، پایگاه هوایی و نیروگاه برق اهداف هواپیماهای عراقی در تبریز بودند. به نیروگاه برق تبریز خسارتی وارد نشده و بمب‌های ریخته شده به پالایشگاه تبریز نیز عمل نکردند. حمله به فرودگاه و پایگاه هوایی تبریز خسارت جزیی به باند فرودگاه وارد شده و منجر به شکسته شدن شیشه‌های ساختمان‌های اطراف شد. به رادار تبریز واقع در سردرود نیز خسارتی وارد نشده ولی بر اثر اصابت بمب در این سردرود یک نفر به شهادت و چند نفر مجروح شده بود.

همدان: حمله به پایگاه هوایی این شهر و ایستگاه رادار سوباشی خسارات بسیار جزیی به باند فرودگاه همدان را به همراه داشت.

دزفول: در حمله هواپیماهای عراقی به پایگاه هوایی دزفول تنها ۴ تانکر سوخت رسان به آتش کشانده شد. اما سروان خلبان شیخ حسنی که برای بازدید از خسارت به باند فرودگاه رفته بود، در حمله مجدد هواپیماهای عراقی به همراه یک سرباز به شهادت رسید.

بوشهر: در حمله هوایی عراقی‌ها به پایگاه‌های هوایی و دریایی بوشهر تنها خسارت جزیی به باند فرودگاه این شهر وارد شده که به سرعت جبران شده و باند تعمیر شد.

اصفهان: یک هواپیمای عراقی با انداختن بمب‌های خود در منطقه‌ای بیابانی به سرعت اقدام به فرار کرد تا با اسکرامبل و خطر تعقیب هواپیماهای اف ۱۴ این شهر در امان باشد. هدف اعلام شده در اصفهان بمباران کارخانه و خانه‌های سازمانی ذوب آهن بود.

پایگاه هوایی امیدیه، پایگاه هوانیروز کرمانشاه، لشگر ۶۴ ارومیه واقع در قوشچی نیز مورد تهاجم هواپیماهای عراقی گرفته بودند که به خود مراکز نظامی صدمه‌ای وارد نشده و بمب‌ها در اطراف این مناطق رها شده بودند.

ایستگاه رادار دهلران، ایستگاه شناسایی نیروی هوایی واقع در ایلام و مناطقی از شهرهای اهواز، مهران و مریوان نیز مورد تهاجم هواپیماهای عراقی قرار گرفتند که گزارشی مبنی بر خسارات کلی به این شهرها اعلام نشد.

در حمله به آبادان نیز قسمت‌های مختلف از این شهر از جمله تلمبه خانه شرکت ملی نفت و چند اسکله دچار حریق می‌شوند که در کمتر از دو ساعت توسط ماموران آتش نشانی آتش برافروخته خاموش می‌شود.

در مجموع حمله هواپیماهای عراقی در روز اول جنگ و در غافلگیری نیروهای نظامی ایران، خسارت بسیار جزیی به تاسیسات و مناطق نظامی ایران و مسکونی را به همراه داشت.

کمتر از ۲۴ ساعت از حمله رسمی عراق به ایران، نیروی هوایی ایران در عملیات کمان ۹۹ با ۱۴۰ هواپیمای اهداف نظامی ارتش عراق فرودگاه‌ها و آشیانه‌های نظامی ارتش عراق در مناطق کرکوک، موصل، رشید، حبانیه، ناصریه، شعیبیه، کوت و المثنی را مورد هدف قرار دادند و خسارات سنگینی را به ارتش عراق وارد کردند.

افزایش توان پایگاه دوم شکاری شهید فکوری تبریز/ ۱۲۵۰ عملیات برون مرزی از تبریز

فرمانده پایگاه دوم شکاری شهید فکوری تبریز به نقش این پایگاه در عملیات کمان گفت: در این عملیات ۱۴۰ هواپیمای از کشورمان که پایگاه دوم شکاری در این عملیات نقش عمده‌ای داشت اهداف نظامی عراق را مورد هدف قرار دادند.

امیر حمید واحدی‌ با بیان اینکه پایگاه دوم شکاری شهید فکوری ۳۰ شهید خلبان تقدیم دفاع مقدس کرده است، گفت: ۱۳۰ نفر مجموع شهدای پایگاه شهید فکوری در دفاع مقدس است.

فرمانده پایگاه دوم شکاری شهید فکوری یادآور شد: فرماندهان بزرگی  همچون شهید فکوری در این پایگاه بودند و ماموریت‌های بزرگی انجام دادند و در حال حاضر نیز این پایگاه وظیفه حفاظت از سر ایران و بخش‌هایی از کردستان را بر عهده دارد و آمادگی ما بسیار بهتر از گذشته است.

وی ادامه داد: امیدواریم جنگی پیش نیاید اما در صورتی که جنگی پیش بیاید با تمام توان با دشمن مقابله خواهیم کرد.

فرمانده پایگاه دوم شکاری شهید فکوری خاطرنشان کرد: برنامه‌های توسعه‌ای خوبی در این پایگاه انجام شده و در حال حاضر قدرت دفاعی بالایی داریم که هر گونه تجاوزی را دفع خواهیم کرد.

وی به فرماندهان برجسته این پایگاه در دوران دفاع مقدس اشاره کرد و افزود: در کنار امیر شهید فکوری برادران دل‌حامد از خلبانان برجسته تبریز و کشور که در زمان رژیم شاه از کشور خارج شده بودند پس از حمله رژیم بعثی به کشور بازگشته و در راه دفاع از کشور شهید شدند.

امیر واحدی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در انعکاس توان دفاعی کشور و نیروهای مسلح گفت: به لحاظ مسائل امنیتی برخی مسائل قابل ذکر نیست اما توان خوبی در حراست از مرزهای کیان اسلامی داریم.

وی با اشاره به تعداد ماموریت‌های پایگاه دوم شکاری شهید فکوری در دفاع مقدس گفت: ۱۱ هزار ماموریت انجام شد که شامل پروازهای مختلف بوده که هزار و ۲۵۰ ماموریت‌های برون مرزی بوده است.

فرمانده پایگاه دوم شکاری شهید فکوری تبریز گفت: یادواره شهید فکوری همزمان با سالگرد شهادت این امیر در تبریز برگزار می‌شود.