در این راستا رئیس جمهور روحانی در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس با الهام علی اف همتای آذری خویش دیدار نمود که این دیدار فصل نوینی را در روابط دو جانبه ایران و آذربایجان گشود.این دیدار در حالی بین روسای جمهور ایران و آذربایجان برگزار گردید که روابط دو جانبه باکو-تهران دچار تنش شده بود.

   الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان بنا به دعوت همتای ایرانی خویش در مورخه ۲۰ فروردین ماه سال ۱۳۹۳ به ایران سفر و با مسئولان ایرانی در مورد بسط و توسعه روابط دو جانبه به مذاکره نشست که در این سفر چندین تفاهم نامه همکاری شامل یک یادداشت تفاهم بین وزارتخانه های ورزش و جوانان ایران و آذربایجان،یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت کشور ایران و وزارت حوادث غیرمترقبه آذربایجان،یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت راه و شهرسازی ایران و وزارت محیط زیست و منابع طبیعی آذربایجان و موافقتنامه همکاری درباره ساخت و بهره برداری نیروگاه های برق آبی،اردوباد و مارازاد به امضای طرفین رسید.

   در پاسخ به دعوت الهام علی اف،روحانی رئیس جمهور کشورمان در مورخه ۲۱ آبان ماه سال ۱۳۹۳ به باکو سفر کرد.در این سفر پنج تفاهمنامه در زمینه های اطلاعات و فناوری و ارتباطات،اقتصادی و فنی،پست،انرژی‌های تجدیدپذیر و ساماندهی رودخانه‌های مرزی به امضای مقامات عالی رتبه دو کشور رسید.

   دکتر روحانی پس از امضای اسناد و یادداشت تفاهم‌های همکاری بین تهران و باکو در نشست مشترک خبری در باکو با بیان اینکه روابط دو ملت ایران و آذربایجان شایسته تحرک بیشتری است،اظهار داشت که مردم ایران و آذربایجان یک روح واحد در دو جسم و کالبد هستند و از فرهنگ،اعتقادات،دین و مذهب و تاریخ مشترکی برخوردار می‌باشند،لذا پایه اصلی برای توسعه روابط بین دو ملت کاملا فراهم است و باید از این پایگاه مستحکم به نفع منافع دو ملت بهره‌برداری کنیم.

   رئیس‌ جمهوری ایران با بیان اینکه بدون تردید ارتباط نزدیک بین دو دولت منفعت بالاتر دو ملت و دو کشور را به ارمغان خواهد آورد،اظهارداشت که اقتصاد دو کشور می‌تواند مکمل و در کنار هم قرار بگیرد،لذا باید کاری کنیم که تجار و سرمایه‌گذاران دو کشور هر چه بیشتر به هم نزدیک‌تر شوند.روحانی افزود که ایران و آذربایجان در زمینه انرژی،تجارت،ارتباطات،علم و فناوری و در بخش فرهنگی ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری دارند و امروز اراده جدی در دو دولت برای فعال کردن این ظرفیت‌ها و ایجاد روابط نزدیک‌تر بین دو کشور وجود دارد.

   رئیس جمهوری ایران خاطر نشان کرد که آذربایجان و ایران در جایگاه جغرافیایی خود می‌توانند به عنوان پل ارتباطی یکدیگر تعریف شده و مکمل کریدوری از دریای عمان و خلیج فارس تا دریای سیاه باشند.روحانی در ادامه استفاده از ظرفیت‌های دریاچه خزر و صیانت از آن را مورد تاکید قرار داد و گفت که خزر دریاچه صلح و دوستی و توسعه ملت‌هایی است که در طول قرن‌ها در کنار آن با هم زندگی کرده‌اند و امروز باید از ظرفیت‌های آن به نفع منافع ملت‌های خود استفاده کنیم.رئیس جمهوری ایران با تاکید بر گسترش روابط توریستی بین دو کشور گفت که روابط توریستی را به نفع اقتصاد،فرهنگ،امنیت و ثبات همدیگر تلقی کرده و از گسترش روابط دو کشور در این زمینه حمایت می‌کنیم.

   روحانی با بیان اینکه ایران و آذربایجان در زمینه امنیت و ثبات منطقه به دنبال مشارکت و همکاری با یکدیگر هستند،اظهار داشت که ایران خواستار و حامی صلح،ثبات و دوستی در منطقه است و در این راستا هر نوع کمکی که لازم باشد را انجام خواهد داد.روحانی تصریح کرد که ایران و آذربایجان به دنبال روابط نزدیک و صمیمی با یکدیگر بوده و به صراحت اعلام می‌کنیم که اجازه نخواهیم داد،کشور ثالثی بخواهد مشکلی در روابط دو ملت ایجاد کند.وی در ادامه با قدردانی از حمایت های آذربایجان در مجامع بین‌المللی از حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای ایران گفت که ایران هم حامی حقوق آذربایجان در مجامع بین‌المللی است.رئیس جمهوری ایران در ادامه با بیان اینکه رود ارس مرز دوستی بین دو کشور است،گفت که مرزی را که بخواهد بین دو ملت فاصله ایجاد کند،هرگز نمی‌پذیریم و رودخانه ارسی را قبول داریم که موجب شکوفایی دو کشور و دو ملت باشد.

   الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان نیز در این نشست خبری با اشاره به اینکه رابطه دوستی و برادرانه بین ایران و آذربایجان برقرار است،اظهار داشت که در روابط ریشه‌دار دو کشور دوستی و برادری نهفته است و این اساس و پایه مهمی است که می‌تواند روابط دو کشور را تقویت کند.وی گفت که آذربایجان در تمامی مجامع بین‌المللی در کنار ایران قرار دارد.رئیس جمهوری آذربایجان با اشاره به اهتمام کشورش به گسترش روابط اقتصادی و سیاسی با ایران،گفت که روابط گسترده سیاسی و اقتصادی بین دو کشور می‌تواند موجب صلح و ثبات در منطقه شود.الهام علی‌اف تصریح کرد که روابط دوستی ایران و آذربایجان پایدار است و هیچ قدرتی نمی‌تواند روابط دوستانه ما را بهم بزند.

   همچنین نهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و آذربایجان به مدت دو روز در ۱۴ و ۱۵ مردادماه سال ۱۳۹۳ در شهر باکو برگزار گردید که در این نشست ایران و آذربایجان به توافقاتی در زمینه های اقتصادی،تجاری و بانکی رسیدند.

علیرغم بهبود مناسبات دو کشور در دولت یازدهم همچنان برخی چالش ها در روابط دو جانبه ایران و آذربایجان وجود دارد.

علیرغم خواست دولت یازدهم برای تعامل با کشورهای منطقه بویژه آذربایجان و دیدارهای دو جانبه در سطوح مختلف بایستی خاطر نشان ساخت که روابط آذربایجان با آمریکا،غرب،اسرائیل و ناتو،روابط ایران با ارمنستان،عدم تعیین رژیم حقوقی دریای خزر،ترس دولت آذربایجان از اسلام شیعی و نفوذ اندیشه های انقلابی از ایران به آذربایجان و نیز ادامه سیاست های حزب جبهه خلق آذربایجان از سوی مسئولان کنونی آذری در مورد تاسیس “آذربایجان بزرگ”همچنان بعنوان عوامل مزاحم زای توسعه روابط دو کشور به شمار می روند و این موضوعات همچنان موضوعیت و موجودیت خود را بر روابط ایران و آذربایجان تحمیل خواهند کرد.عدم تغییر شرایط و وضعیت هر یک از این موضوعات یا عدم تغییر تصور سیاست گذاران دو کشور نسبت به آنها سبب خواهد شد تا هر یک از مقولات مذکور تاثیر چالش زای خود بر روابط دو کشور را حفظ کنند.

در مجموع با در نظر داشتن تمام ملاحظات می توان پیش بینی نمود کرد که روابط دو جانبه ایران و آذربایجان در آینده همچنان با چالش های مهمی روبه رو خواهد بود.

علی حیدری منور – کارشناس مسائل قفقاز