محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گفتگوی اختصاصی با نیویورکر گفت مردم ایران در برابر فشار مقاومت می کنند و آمریکا بهتر است این گفتمان را کنار بگذارد.

تلاش های طولانی مدت دیپلماسی با ایران، کشوری که از هزار و نهصد و هفتاد و نه به این سو منفور بود، همواره چیزی فراتر از بمب بود. این گفتگوها برای بازگشت هجدهمین اقتصاد دنیا با قدرت اقتصادی، نظامی وجمعیتی گسترده وبازاری بزرگ در زمانی است که خاورمیانه رو به زوال می رود. توافق هسته ای می تواند پویایی منطقه را تغییر بدهد. هرج و مرج در خاورمیانه و ظهور دولت اسلامی (گروهک تکفیری صهیونیستی داعش) که خود را به بیست و پنج مایلی مرزهای ایران رسانده است، خطرهای متوجه ایران و اولویت هایش را نیز بازتعریف کرده است. در طول گفتگوهای هسته ای در وین، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران پیامی ویدئویی به انگلیسی در یوتیوب درباره اینکه توافق «افق های جدیدی را برای مقابله با چالش های مهم و مشترک باز می کند»، منتشر کرد. حتی (آیت الله) علی خامنه ای رهبر معظم ایران نیز اظهارات ضد آمریکایی همیشگی خود را نیز به شکلی وسوسه انگیز مطرح ساخت. وی در ماه آوریل در جمع شماری از شاعران گفت: «اگر طرف مقابل شیوه های انحرافی معمول خود را کنار بگذارد، این می تواند تجربه ای برای ما باشد که می توانیم با آنان در خصوص دیگر موضوعات نیز گفتگو کنیم.» در طول بهار، تهران بر سر چشم انداز همکاری با آمریکا سر درگم بود.
در طول هفته های نهایی، من با ظریف در تهران درباره اظهارات (آیت الله) خامنه ای و اینکه این توافق چگونه بر دیگر مناقشات در حساس ترین نقطه دنیا تاثیر می گذارد، صحبت کردم.

نیویورکر: روزی که توافق امضا شد چگونه بود؟

ظریف: رهبر ایران گفته است اگر آمریکا نشان دهد که جدی است، اگر بخواهد زبان تهدید و زورگویی را کنار بگذارد و آماده توافق با ایران بر اساس احترام متقابل در خصوص مساله اتمی باشد، می توانیم گزینه های دیگر را نیز در نظر بگیریم. این پیشنهاد بسیار مهمی بود که روی میز قرار داشت. روز بعد از توافق، کارهای زیادی برای افراد زیادی که باید آن را پیاده کنند، وجود خواهد داشت و فرایندی عمده در ایران و بخصوص در آمریکا شروع می شود زیرا بسیاری عادت به تحریم کردن دارند. بروکراسی های مربوطه تهیه و وظایف مشخص شدند، امید داریم که این توافق باعث شود غباری که در پس آن مشکلات واقعی را در منطقه پنهان کرده اند، کنار برود و در منطقه و با همسایگان، برای مقابله با موضوعات واقعی شیوه همکاری را پیش می گیریم.

نیویورکر: به نظر شما، مشکلات واقعی در منطقه چه هستند؟ منظور شما چیست؟
ظریف: صحبت من بیشتر درباره افراط گرایی و تروریسم است که منطقه را به هم ریخته و تهدیدی برای همه است. می بینیم که داعش با وجود همه تلاش ها، در حال گسترش نفوذش است. گاه کشورها در منطقه به تقویت عوامل مسبب جذب نیروهای بیشتر به این سازمان ها نیز کمک می کنند.  فرقه گرایی برای همه دولت ها در سراسر دنیا و بیش از همه برای دولت های منطقه یک چالش است زیرا در حال حاضر، پیش بینی تاثیرات افراط گرایی و فرقه گرایی در دنیا بسیار دشوار است. تنها راه مقابله، همکاری های منطقه ای است که نه فقط در سطح سیاسی بلکه فرهنگی، آموزشی و تماس های مردمی خواهد بود که نه فقط در حال افزایش بلکه در حال کاهش است.

نیویورکر: توافق هسته ای چگونه ایران را تغییر می دهد؟

ظریف: باعث همکاری و همگرایی بیشتر می شود، نمی توانید با منزوی کردن، اطمینان را تقویت کنید. منزوی کردن مردم باعث افزایش بی اعتمادی آنان و بی اعتمادی خودتان به آنها می و تقویت مفهوم دشمن می شود. از این رو، این موضوع مهم ترین دستاورد بود. انتظار ندارم که به یک باره، تحولی در اوضاع پیش آید. مبادلات تجاری بیشتر می شود، شاهد مداخله کمتر آمریکا در مبادلات تجاری ما با همسایگانمان می شود. ایران فرصت های سرمایه گذاری بیشتری خواهد داشت و منابع انسانی ایران در این منطقه همتا ندارد. تحصیل کردگان و نیروی کاری سخت کوش در ایارن احتمالا در منطقه بهترین باشد. ایران باثبات ترین کشور در منطقه است و یک فرصت به شمار می آید. خیلی ها هم اکنون نیز علاقمندی خود را برای آمدن به ایران ابراز کرده اند. هر چند این چشم انداز جذاب است ولی می بایست تطبیق پذیری هایی صورت بدهیم تحریم ها باعث شده اند برخی از این تطبیق پذیری ها را تا جایی که امکان داشت انجام بدهیم، از واگذاری اقتصادی تا اقتصادی به مراتب جدی تر که امکان فعالیت آن بدون تحریم ها یا کاهش بهای نفت وجود نداشت. می توان گفت از یک نظر اینها الطاف پنهانی بودند.

نیویورکر: شما هجده ماه پیش گفته بودید که بعد از موضوع اتمی، اولویت شما بهبود روابط با کشورهای همسایه بخصوص کشورهای حاشیه خلیج است.
ظریف: خلیج فارس؛ این همواره اولویت من بوده نه اینکه اولویت من بعد از طوفاق باشد. اولین سفر من به بیرون از ایران به کشورهای همسایه بود. ایران فقط زمانی می تواند آباد تر و امن باشد که کشورهای همسایه اش آباد و باثبات باشند. برای ما، امنیت در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز در کنار خلیج فارس، ترکیه، پاکستان و افغانستان اهمیت بسیاری دارد.

نیویورکر: برای من جالب است که بدانم چگونه می خواهید اختلاف های خود را با عربستان سعودی که یک قدرت سنی است، حافظ مراکز مقدس اسلامی است در زمانی که موضع گیری های تند به اوج خود رسیده است، کاهش بدهید. فقط موضوع یمن مطرح نیست.

ظریف: موضوع عراق مطرح است، موضوع تامین مالی القاعده و طالبان و داعش، النصره، ایجاد این همه آشوب در منطقه مطرح هستند. از این رو، مساله فقط یمن نیست، موضوع تامین مالی سازمان های تروریستی که غیر نظامیان ایرانی را می دزدند و دیپلمات های ایرانی را در بیروت یا در شرق ایران می کشند مطرح است. همه اینها مطرح هستند. همه اینها از کوته بینی است، اقدامات دهشتناکی که اینها درگیرش هستند.

نیویورکر: بگذارید وکیل مدافع شیطان شوم. وزیر امور خارجه فعلی عربستان به گفته دادگاهی در آمریکا، هدف یک طراحی برای سوء قصد بود.
ظریف: خوب به گفته دادگاه های زیادی در آمریکا، ما در پس حملات یازده سپتامبر بودیم. نوزده شهروند سعودی و اماراتی در این حمله کشته شدند. پرونده های دادگاهی زیادی از نیویورک تا واشنگتن هستند که به آنان دستور داده شده است تا ایران را به عنوان یکی از عوامل توطئه گر یازده سپتامبر ذکر کنند. از این رو، از دیدگاه من دادگاه های آمریکا نمی توانند بهترین معیار ارزیابی باشند.

نیویورکر: آیا می توانید زمانی را تصور کنید که شما و الجبیر، وزیر امور خارجه جدید سعودی درباره همکاری و منافع مشترک منطقه ای گفتگوی سازنده ای داشته باشید؟
ظریف: چرا که نه؟ من مشکلی با به مذاکره نشستن با کسی در این منطقه ندارم به شرطی که اقدامات جنایتکارانه در حق مردم کشورهای همسایه خود صورت نداده باشند.

نیویورکر: ایران در گام بعدی چه می خواهد؟
ظریف: ما فقط می خواهیم زندگی عادی خود را داشته باشیم. اندازه، جمعیت، جغرافیا و منابع طبیعی خود راضی هستیم. ما خواستار تعامل با سراسر دنیا و منطقه خود هستیم، نمی خواهیم در دنیا و منطقه ای که خیلی پیشتر از به وجود آمدن بسیاری از کشورها، عمده ترین نیروی آن به شمار می آییم، کنار گذاشته شویم، خواه در منطقه و خواه در دنیای شما.

نیویورکر: آیا این امکان وجود دارد که همکاری و بحثی با آمریکا بر سر مشکلاتی که دارید صورت بدهید؟

ظریف: این محکی برای ماست که ببینیم آیا آمریکا آماده رویارویی باواقعیت هاست یا نه، اینکه می تواند زبان زور و تهدید را کنار بگذارد. من این را تکرار می کنم، نمی دانم چرا کسی گوش نمی دهد. آمریکا یکی از بنیانگذاران سازمان ملل است و گمان می کنم وقتی که بند دوم و پاراگراف چهارم منشور سازمان ملل را می نوشتند که تهدید به استفاده از زور مغایر با قوانین بین الملللی است، حال اگر یک کشور به صورت روزانه بگوید که همه گزینه ها روی میز است، به این معناست که آنان یک کشور مستقل را تهدید می کنند. این قانون جنگل است نه قانون سازمان ملل. به نظر من، آمریکا اگر این گفتمان را کنار بگذارد، در حق خود خیلی لطف کرده است. منظور من این است که استفاده واقعی از نیروی نظامی تا کنون هیچ سودی به حال سیاستهای آمریکا و مردم این کشور نداشته است. فقط باعث شده است مالیات پردازان آمریکا هزینه آن را بدهند. بسیار اهمیت دارد بدانید مردم ایران دو ویژگی دارند: اول اینکه در برابر فشارها مقاومت می کنند ولی در برابر احترام، واکنشی مثبت نشان می دهند.